Waar wij ballingen zijn

geen wiskundige van het vak te zijn. ‘Er kunnen wiskundigen van de eerste grootte zijn, die niet kunnen rekenen,’ aldus Novalis. Het is nochtans zeker, dat Isaac zich technisch met mathematica heeft bezig gehouden. Zijn vroegere leraar hebreeuws Mozes Lemans was een verdienstelijk mathematicus, die zelfs een ‘Proeve’ naliet ‘van Talmudische Wiskunde’, een apologetisch geschriftje, in Isaacs bibliotheek aanwezig, bestemd voor ‘beoefenaren van Godgeleerdheid en Letterkunde’ en een typische uiting van een tijd, toen er discussie plaats vond over de Mathesis, die uit het Oosten stamt. Maar al zouden ook de resultaten van Lemans’ wiskundige didactiek navenant zijn aan zijn hebreeuwse, dan staat het volgende vast. In 1812 wordt Da Costa vermeld onder de studenten aan het Amsterdamse Atheneum, die de Cours Geometrie hebben gevolgd: ‘Ce cours a pour objet la geometrie élémentaire, la trigonométrie, et les logarithmes.’

Beginnen wij met zijn speculaties over het probleem van de drieëenheid, dat - zoals de romantici het zagen - ten nauwste samenhangt met het natuur-filosofische beginsel van de polariteit. Twee aanvankelijk tegengestelde eenheden voltooien zich in een derde, wier existentie zonder bedoelde tegenstellingen ondenkbaar is, tot een nieuwe, innerlijke eenheid. Malfatti, een romantisch mathematicus, definieert deze polariteit als een genetisch dualisme, dat zich uit de oorspronkelijke eenheid heeft ontwikkeld. Aldus wordt ons begrijpelijk, dat de filosofische formule van de romantiek zich geometrisch laat uitdrukken door het symbool van de cirkel als teken van de eenheid, en door de ellips als teken van de tweeheid. Deze laatste, weer bestemd om cirkel te worden, die op haar beurt wederom niets anders is dan een ellips, waarvan de brandpunten samenvallen.

In de taal van Jacob Böhme heet de derde, waarin de polariteiten zich trachten te vereffenen: de Ternar. Zo is de Ternar van man en vrouw: het kind. In de bijbelcommentaar van de beroemde Rasjie op Genesis 1 : 24 (En zij zullen worden tot één vlees) leest men:

23