Waar wij ballingen zijn

De zoon der Westerkust den Oosterling ontmoet, En ’t vrije America ’t vrijmachtig Rusland groet?

IV

*n zijn brieven ontmoeten wij Da Costa in deze fase als een man, die leeft uit en in zijn gedichten. Hij citeert zijn eigen zangen met de weloverwogen zekerheid van een politicus, die op zijn rapporten wijst. Profetische controle van het wereldgebeuren.

‘Intusschen is er een onnauwkeurigheid ingeslopen, die ik wel zou wenschen dat in De Nederlander gerectificeerd kon worden. Ik heb de vierhonderd jaren der Turksche sage niet gerekend van 1456 tot 1856, maar meermalen de ware dagteekening der inneming (Ao 1453) herinnerd, en het begin der vervulling geacht in 1853, als zijnde het tijdstip van het ontstaan van dezen oorlog.’

Is de dichter bang voor al dat sombere? Nee, het schijnt of hij er zich in thuis voelt. Hij ondergaat het galoet als zijn kosmisch-persoonlijk domein. Contacten met lijfelijke joden mochten hem dan zijn ontnomen (hij ging er onder gebukt) - hem bleef het contact met de eeuwige joodse substantie, die hij gestalte gaf in wonderlijke verzen.

Hier - in zijn affiniteit met het ‘joodse’ - ligt de kern van Da Costa’s ogenschijnlijk verrassende wendingen, waarvan een enkel symptoom nu en dan werd gesignaleerd. Zo naar aanleiding van zijn aanvankelijk niet geschokt zijn door de gebeurtenissen in 1848, zijn ingenomenheid met Lamartine (de dichter van zijn jeugd) en de joodse staatsman Crémieux. Het bloed kroop waar het niet gaan kon. Beiden, Lamartine en Crémieux zijn hem broeders. Lamartine, dan geen jood, in elk geval een dichter.

Zo bezeten is hij van dit alles, dat hij als het ware iedere belangrijke figuur wil annexeren. En het verbaast ons nauwelijks, dat

*9