Waar wij ballingen zijn

B. A. Sijes heeft in zijn bekende monografie daarvan wel alles openbaar gemaakt, wat te vermelden valt. Op de bladzijden 81 en 82 raakt hij joods-historisch het facet van de ‘buurt’.

“De buurt’ was een zeer bepaald territorium, n.1. Waterlooplein, Jodenbreestraat en omliggende straten. In ‘de buurt’ werden dagelijks grote markten gehouden. Het Waterlooplein stond vijf dagen van de week gevuld met kraampjes, stalletjes en karren; op de grond tastten velen naar oude gereedschappen, onderdelen van radio’s en fietsen. Op Zondagmorgen schuifelden duizenden mensen, gekleed in hun Zondagspak, weer langs een andere markt, de grootste, die Amsterdam toen kende. Gebruiksartikelen werden met joodse humor verkocht. ‘De buurt’, vroeger een wirwar van nauwe straten, stegen en gangen, was nog tijdens het leven van de toenmalige generatie gesaneerd. Daar waar kinderen in vuil en stof hadden gespeeld, waren twee brede straten gekomen, als het ware de scheidingslijnen tussen oud en nieuw scherp trekkende.’

En dan ontkomt zelfs Sijes niet helemaal aan vertekening, wanneer hij - al romantiserend - terloops mededeelt, dat op zaterdag het zakenleven week voor de rust van de sabbath. Dat is sprookjes-taal, evenals de historische gebondenheid ‘aan een bewogen verleden’ - waarvan de herinnering ‘diep in menig joods hart leefde’, zoals Sijes letterlijk schrijft. Dat ligt anders!

De ondergang van de Amsterdamse joden zou inderdaad een heroïsch aspect vertonen, dat in het grote geheel gezien zelfs doet denken aan de roemrijke strijd van het Warschauer Getto. Maar voor de analyse daarvan zijn we in een geheel ander caput van de joodse historie aangeland. In die befaamde februaridagen verschijnen tezelfdertijd temidden van de avant garde der communisten (deze grote, natuurlijke inspiratoren van de staking) joden in een mate, die tot nadenken mogen stemmen. En het is Sijes die ons wederom informeert:

‘Behalve deze personen waren de Duitsers er in geslaagd reeds kort na de staking enkele communisten te arresteren wier gezind-