Waar wij ballingen zijn

Ik ben geen zoon der laauwe Westerstranden!

Mijn Vaderland is daar de Zon ontwaakt!

En als de gloed der Libyaansche zanden,

Zoo is de dorst naar Dichtkunst, die my blaakt!

Maar wat doe je daarmee na 1822? Of - nog erger - na 1823? Romanticus blijven - maar dan ook zonder enig creatief engagement.

Hij cultiveerde ook verder zijn uitmiddelpuntigheden. Zo bleef hij zich in Nederland vreemdeling voelen, zich - mét de joodse ultra-orthodoxie zijner dagen - fel verzettend tegen de burgerlijke emancipatie; hij, de nota bene gedoopte!

Hij, ware en waarachtige romanticus, wist zich vreemdeling. Zijn binding met Nederland en Oranje was een toevallige en bleef dit. Hij verlangde niet anders dan ‘een zachte ballingschap en een niet harde herbergzaamheid’. Woorden, die eens als motto zouden dienen voor H. J. Koenens Geschiedenis der Joden in Nederland en als zodanig veel scherper nog konden aanduiden, wat Isaac bedoelde. Op een afstand bleef het ‘gastland’. Tenzij Nederland = Israël en Oranje = Koning David. Hij stond voor niets.

Maar Nederland was nu eenmaal geen Israël en Willem I allerminst Koning David. En bovendien, wat moesten de joden met zulke denkbeelden aanvangen. Moesten zij - geëmancipeerd en geassimileerd als zij al waren - zich eerst via de doop het ware nationaal-joodse ideaal verwerven. En moesten de gojiem zich soms laten besnijden om via het jodendom de juiste visie te verwerven op het calvinistische Nederland, dat Israël van het westen.

Zijn geografisch richting-gevoel was gestoord. En er wordt ergens naar een kompas gevraagd, ook op de brug van een spookschip. Wij citeerden destijds (Dissertatie, pag. 93) Halbertsma en doen het wederom:

‘Het klinkt wonderspreukig en toch is ’t waar, dat Bilderdijk de poëtische vlucht van Da Costa heeft verlamd, en als het ware eene sourdine op zijne lier gezet heeft. Zoolang hij Jood was kookte