Waar wij ballingen zijn

om christen te worden’, mogen wij dan als een ontoelaatbare simplificatie beschouwen. Wat dan? ‘Hij verliet het jodendom om jood te worden?’ Dit zijn problemen waarvoor in de regel eerder aforismen dan oplossingen worden gevonden. Hij zat klem.

Hier hebben wij het moment te zoeken, waarop zijn poëtische onmacht ontstond. Zijn lier ‘ruischt’ niet meer, zijn dichtader is ‘verstikt en vergeten’. Het vraagstuk van het zwijgende dichterschap. Hierover zijn langzamerhand heel wat theorieën in de circulatie. Zelfs zijn er, in tegenstelling tot Isaacs eigen opvatting, dezulken, die beweren, dat de kerkliederen tussen 1822 en 1840 poëzie verbeelden.

Laten wij nuchter blijven! Waaraan denken we bij het dichterschap van Da Costa? Aan zijn sefardische ‘slagader’. Aan een zeer bewust gericht ‘heimwee naar de verte’. Aan een ervaringsgebied, waarvan, bij alle vaagheid van contouren, de oorsprong door niemand in een verkeerde richting zal worden gezocht. Welnu, dan rest ons slechts één vraag: hoe moest hier overgeschakeld worden?

De beide jeugdbundels (te Leyden, bij L. Herdingh en Zoon 1821 en 1822) - joodse eerstelingen in het domein der Nederlandse letteren - kunnen slechts begrepen worden uit de creatieve capaciteit van een poëet, die zijn essentiële ervarinsgebied vond in de Portu-gees-joodse gemeenschap van Amsterdam en haar boeiende historie. De Tocht uit Babel bezingt zelfs een aparte theorie over de sefardische joden, die afstammend van Davids stam, na de Babylonische ballingschap direct naar Spanje zouden zijn geëmigreerd zonder zich te encanailleren met dat ‘vulges’, dat met Esdras naar Palestina zou zijn teruggegaan om daar o.m. eeuwen later Jezus te kruisigen, aan wiens bloed de Da Costa’s, de Teixeira’s en de Suas-so’s hun handen niet hadden besmeurd. De ‘heer van het joodse Teisterbant’ had zich tot Nederlandse ogen en oren gewend op zijn geheel eigene wijze:

13