Waar wij ballingen zijn

stukje ‘The Frontal Attack: 7.ur Judenfrage’ behandelt de bekende bijdrage van Marx naar aanleiding van Bruno Bauers essays en geeft een goed overzichtelijk schema van zijn denkbeelden.

‘Wat is de wereldlijke basis van het jodendom? Practische behoeften; egoïsme. Wat is de wereldlijke cultus van de jood? De sjacher. Wat is zijn wereldlijke God? Het geld.

En wat is de maatschappelijke emancipatie van de jood anders dan de bevrijding van de maatschappij van het jodendom? Zodra het de maatschappij is gelukt het empirische wezen van het jodendom op te heffen, de sjacher en zijn basis, is de jood onmogelijk geworden.’

In het marxisme wordt dus - kort geformuleerd - jodendom geïdentificeerd met kapitalisme; jood met woekerjood (alias kapitalist).

Dat het marxisme in zijn these kapitalist = jood, de burgerlijke traditie van de woekerjood tot nieuw leven wist te wekken, zullen we marxistisch gezien maar als een dialectische grap van Kleio beschouwen; de gevolgen waren er niet minder ernstig om. Ook in Nederland ontstond een kloof tussen de joodse bourgeois (in casu de zionistische) en de proletariër. En wat in de gewone wereld antisemitisme heet, werd in de joodse tot de zo verfoeilijke ‘zelfhaat’. Ook in Nederland, waar de theoretische fundering van het socialisme ernstig ter hand werd genomen, wonnen de genoemde denkbeelden veel meer aan invloed dan tegenwoordig nog wel eens wordt gesuggereerd. Zelfs bij een figuur als Mr. M. Mendels vindt men althans in de eerste periode de symptomen. Wel hangt zijn hart aanvankelijk nog ‘innig aan dit wondre volk’ - doch elders heet het reeds:

‘Nu zoodje, dat nog joden wordt geheten. Met beurzen vol en harten voos en leeg.’

De vraag, die hier nauw bij aansluit, in hoeverre de niet-joodse

136