Waar wij ballingen zijn

wat is niet kan worden losgedacht van het onlosmakelijke ik van de persoonlijkheid. Zou er dan daarbuiten of daarboven niet iets kunnen existeren, dat het leven boeiend kan doen zijn of schijnen. Er ontbreekt in dit toch ook belijdende en in bepaalde opzichten religieuze boek: mystiek. Deze jodin, die Prometheus schreef analyseerde autobiografisch haar naakte als geschonden ervaren persoonlijkheid. Want wat doet men met zijn ik na de voltooiing van een in eigen problemen vastgelopen denksysteem, hoe helder dat ook mag zijn doordacht?

Men kan de wijsheid ervaren als realiteit. Men kan haar gebruiken om alles anders te zien. Men kan paradoxaal anderen dezelfde laten zijn, en omgekeerd. Men kan de onderscheidingen wegdenken uit iedere mensenwereld, uit ieder maatschappijpatroon. Maar dat heft die onderscheidingen niet op. Misschien stelt het de grenzen nóg scherper. In wanhoop verkeerde de hoop, die mét de liefde terminologisch nog even langs het christendom scheert, dat zij nimmer heeft aanvaard.

Wie Prometheus heeft doorgewerkt draagt een beeld met zich van een vrouw, die op heldere wijze is dood-gelopen.

‘Er ligt een gevoel van onzegbare bevrijding in het besef dat dit alles redelijk is en dat het dus goed is, voor hem die het tevoren met verbijstering en benauwde verbazing gadesloeg’ - zegt ze ergens. Zou ze deze bevrijding inderdaad ooit hebben ervaren? Zij die bleef denken in de redelijke én technische zin van het woord. En dit woord dan ook in de wijsgerige zin... van het woord. Waarvan zij de functionele ontoereikendheid besprong met de hartstocht van de oer-mens, die voor het eerst naar klanken luistert. Het woord, de taal, als levensloos instrument (niet anders dan het weten) nog apart door haar beschreven in Hedendaagsch Fetischis-me (1925).

Is het te ver gezocht om ook en vooral in haar taalbenadering

1IV