Waar wij ballingen zijn

‘Wanneer een Jood, al voelt hij niets voor Joden, al doet hij zijn best zich met Christenen te assimileeren, op Joden hoort schimpen, wordt hij boos en loopt warm, want er wordt op hem geschimpt. Wel waant hij zich zelf een uitzondering, maar hij weet dat hem de tegenpartij niet als zoodanig aanmerkt, dus vereenzelvigt hij zich noodgedwongen met de anderen.’

Zo heeft ze haar vrouw-zijn aangevoeld. Zo heeft ze altijd iedere discriminatie geanalyseerd. Maar dat mag haar niet verhinderen argwanend te staan tegenover iedere zogeheten positieve reactie, die zij in de zionisten zo verfoeide. Want ‘gooit nu de Jood den anti-semiet de deur uit, dan zal hij zichzelf waarschijnlijk een idealist vinden en meenen dat hij voor zijn stam opkomt. Hij komt op voor zichzelf.’

‘Het beste bestanddeel in de vaderlandsliefde is eigenliefde, het is gegrondvest op de verheffing, de verhooging, de moreele instandhouding van het ‘Ik’.’

Enige pagina’s verder komt zij tot een nadere bepaling van haar houding tegenover het joodse nationalisme als zodanig. Die aansluit bij haar affect-beladen reactie op Mr. Cohen in De Groene. De enige keer ook - voorzover ons bekend - dat zij theoretisch over haar ‘joodse’ boeken spreekt in verband met haar Oud-Testamen-tische opvoeding.

‘Lezen we nu b.v. met onze kinderen in Rigteren 4, hoe Jaël, de huisvrouw van Heber, den vluchtenden en doodvermoeiden Sisera in haar tent lokt, laaft met drinken, te slapen legt, toedekt en daarna aan den grond van haar tent nagelt met een pin door zijn slaap gedreven, zoodat hij sterft, dan zal het ons moeilijk vallen dit tegenover de kinderen goed te praten. En het aangehaalde is, zooals we weten, maar één enkel voorbeeld uit tientallen. Soms hoort men door ‘moderne’ menschen - ook Multatuli beging in felle

1¹5