Waar wij ballingen zijn

Het Joodsche Lied (bij W. Versluys, Amsterdam 1915).

‘Voor twee volken heb ik, van mijn jeugd af aan, een soms onbe-stemden, soms zeer duidelijken weerzin gevoeld: de Duitschers, en de Joden. Voor die volken in hun quintessens nml. of liever, voor het algemeene beeld, dat ik mij van die volken vormen kon.

Want, natuurlijk, niet alleen, dat ik later Duitschers heb leeren kennen, van wie ik nog altijd heel veel houd, en onder de Joden enkele goede vrienden tel; maar wie zou de klankrijke diepten der Duitsche ziel willen loochenen, of het diepe, smeulende vuur der Joodsche?

Dit neemt alles niet weg, dat die min of meer sterke weerzin bestond, en wel zoo instinctief en zoo weinig opgedrongen als maar mogelijk is. Want in mijne familie, zelve van Duitschen oorsprong, was Duitsland zeer geliefd; en mijne moeder prentte mij, heel jong al, eerbied voor de Joden in. De edelste vriend van haren vader was een Jood geweest; een der trouwste vrienden van mijn vader was eveneens een Jood.

Het merkwaardige is, dat de tegenzin, dien ik niettemin ervoer, - wanneer ik mij er goed rekenschap van geef - in Joden en Duitschers éénzelfden trek betrof; de indringerige en overdreven minzaamheid, die beiden volken menigmaal eigen is. Het zat hem, en op gelijke manier alweer, allereerst in de heimelijke diepten der taal. Het ‘schmeichlen’ van het Duitsch heb ik nooit kunnen verdragen, evenmin als het zoetige woorden-gespuug van den Jood-schen koopman. Vergeet daarbij niet, dat ik den Duitscher meest in den vreemde heb gekend - in mijn jeugd hier in Holland, later in Parijs en in Italië -; en dat de Jood de eeuwige Vreemdeling is.’

Zo begon het! De reactie van Carry werd voorlopig neergelegd in haar brochure Vaderlandsliefde, Menschenliefde en Opvoeding, die in 1916 bij Hollandia te Baarn verscheen, de aanloop tot haar Prometheus. Zij voelt het probleem scherp.