Waar wij ballingen zijn

het Naturalisatie-debat in de Tweede Kamer aandacht van De Joodsche Wachter, die er 3 artikelen aan wijdt, getekend G. (= B. P. Gomperts).

De oorlogsomstandigheden hebben blijkens diens opvattingen ook het Nederlandse nationalisme bewuster gemaakt. Vandaar verzet tegen ‘de 16 arme nummers’, die het gewaagd hadden, in goed vertrouwen op de praktijk, aan te kloppen aan de deur van het Nederlands staatsburgerschap. Het Kamerdebat was strak. Maar niet minder onverzettelijk is de reactie van B. P. G., die stelt, dat als er een werkelijke toevloed van joodse immigranten naar ons land te verwachten zou zijn, de zionisten wel eens gedwongen kunnen worden het probleem van de dubbele loyaliteit te stellen. ‘Er is een band, die ons bindt aan de Joodsche ‘vreemdelingen’, en er is een band, die ons bindt aan ons vaderland.’ De zionisten van toen waren zeer principieel. Zoals ook hier en daar blijkt uit het ageren van Jacob Israël de Haan, de dichter van Het Joodsche Lied.

En zuster Carry? In 1914 verscheen Het Joodje. Liefdeloos gaat Carry van Bruggen haar jood-zijn te lijf in een boek, dat vervuld blijkt van een verachtelijke, destructieve benadering der joodse levensvragen. Die worden uitgesponnen om die godvergeten Bennie met zijn vernederende liefde voor het goise meisje - met zijn verlangen om erkenning in de andere wereld - met zijn gêne voor het eigen milieu. Wat zelfs Heijcrmans niet was gelukt, gelukte de dochter van Izak de Haan. Haar afkomst vergroeide tot abjecte zelfverguizing. Wij doelen niet op haar typering van de risjes, het maatschappelijk antisemitisme. Dat is wel juist getekend. Ons treft de walgelijke houding van Bennie, die misschien ook wel juist getroffen is (er waren er zo in het prae-Israël stadium) - maar als zodanig dan ook een beeld oproept van Carry van Bruggen, dat weinig verheffend mag worden genoemd. En dat o.m. in de toenmalige Joodsche Wachter en daarbuiten heftig is bestreden door joden, wier gevoel van eigenwaarde door dit boek ernstig bleek gekwetst. Carry bleef het antwoord niet schuldig.

107