Waar wij ballingen zijn

‘Hoe zou ’t nou eigenlijk gaan, as-ie komt?’ fluisterde ’t meisje weer. Ze was wel twee jaar ouder dan Dolfje, die nog maar zeven was, maar ze vond hem erg knap en vroeg ’m altijd alles.

‘Weet-je dat niet?’ Er was triomf in z’n stem om z’n overwicht van jongeren maar knapperen broer op z’n ouder en dommer zusje... Maar daarna werd z’n stem weer geheimzinnig, z’n oogen vèr, als zag hij de dingen.

‘Midden in den nacht... dan komt-ie, dan komt-ie (Elija de Profeet) overal in huis... en hij blaast op z’n groote bazuin... ’n sjoufer, zie-je, net als in sjoel... maar véél grooter en... veel harder geluid.’

V

Dat dit alles niets te maken heeft met bewuste bezinning op het jodendom, moge intussen duidelijk zijn. Even duidelijk als het is, dat in de jaren na de pogroms uit het begin der eeuw het denkende deel der joden al lang op weg was naar een jodendom, dat ver uitkwam boven zulke in feite tot niets verplichtende, affectieve (hoezeer hier en daar joods-gebonden) herinneringen aan de sloot. In ditzelfde jaar 1907 (het jaar ook van het Haagse Zionistencongres) kwam het Nederlandse zionisme eindelijk over zijn kinderziekten heen. De jaren van Van Collem waren vergeten. De vijandschap der clericalen wakkerde de innerlijke krachten aan. Nehemia de Lieme kneedde de Nederlandse Zionistenbond tot een politiek apparaat van (tijdens de eerste wereldoorlog vooral) veel meer dan uitsluitend landelijke betekenis. De jonge Nederlandse Zionistische Studenten Organisatie (N.Z.S.O.) oriënteerde zich al spoedig op ideologieën als van Jakob Klatzkin, wiens nationalistische tendenties gemeengoed werden van jonge joodse intellectuelen, die de ultra-nationalistische scheidingspunten wasten te vinden! Naar binnen in felle controversen met de zogeheten assimilanten. Naar buiten, door het stellen van de dubbele loyaliteit! Zo vraagt in 1916

106