Over het nut van biografische gegevens bij het lezen van gedichten van J.A. der Mouw

-7-

Aldus zijn vriend A.G. Roos in JAARBOEK KON. NED. AKADEMIE, 19^6:

"Hij heeft voor Deventer steeds een zwak behouden. In September 1891 liet hij zich inschrijven als student in de classieke letteren aan de Leidsche Universiteit, een jaar, nadat hij eindexamen had afgelegd, ten einde met een Deventer vriend samen te kunnen aankomen. Het tusschenliggende jaar bracht hij te Deventer door met de lezing van Grieksche en Romeinsche schrijvers. Reeds toen verwierf hij zich op de ATHENAEUM-bibliotheek de eerste kennis der paleographie...."

Dèr Mouw had Leiden juist achter zich - Molhuysen stelde zijn gang naar het Lugdunum Batavorum nog even uit. Daarover kan de discussie zijn gevoerd!

Een originele Deventerkoek maakte aan het spiegelgevecht een licht verteerbaar eind. Niet zonder een gemengde bijsmaak. Want kruidkoeken zijn nu eenmaal zoet en bitter tegelijk zoals alles in het leven. "Crustula, quae vitae sint instar, dulcia amaris...." Aldus de poëtische zwaai, die ons (nu eerst) brengt naar de analyse van de tekst, die onze hypothese alleen maar kan steunen.

LAUS DAVENTRIAE

Van "spottende hoogdravendheid" gewaagt Fresco. Hem ontgaat blijkbaar het speelse humanistische kader, waarin Dèr Mouw het eerste distichon (en daarmee de sfeer van het "carmen") plaatst. Begrippen als LAUS, DECUS MUNDI etc. hadden hem op het spoor moeten brengen van een obligate LOFCULTUS, die in die kringen als vanouds gebruikelijk was. Ik vermeld de LOFREDENEN VAN DEVENTER, zoals die bladzijden lang een plaats vinden bij Gerhard Dumbar HET KERKELIJK EN WERELTLIJK DEVENTER, 1732.

JODOCUS BADIUS ASCENSIUS/"Daventria, quae urbs clarissima est...." MATTIAS QUADUS/".... civitas ampla ac nobilis...."

MARTINUS SGHOOKIUS/"Daventria, civitas antiqua, munita et jam olim non minus mercatura quam literis celebris."

Zelfs letterlijk komt een commentator gemakkelijk aan zijn trekken.

Maar daarbij hoeft het niet te blijven.

JACTAS

Het gebruik van dit woord brengt ons intussen naar een nog dieper ingaan op humanistische loftuitingen. Ik verwijs naar de dissertatie van H.Kampinga (bij Huizinga, 1917) DE OPVATTINGEN OVER ONZE OUDERE VADERLAND SC HE GESCHIEDENIS (pag. 6). In de loop van de 16e eeuw gingen de Nederlandse Humanisten (op voorbeeld van de Duitsers) zich teweer stellen tegen de Italianen, die "echte" opvolgers van de Romeinen. Men tekende verzet aan tegen die gloriosi JACTAbundique Itali, waarmee "ons" woord authentiek reliëf verkrijgt. Humanistisch gechargeerd: wat was DAVENTRIA minder dan die eeuwige stad.

Reeds Dumbar paralleliseert de moeilijkheden ter zake van de naamver-klaring van Deventer terstond met die van Rome! In de Nederlandse LOFREDENEN achter elkander: