Hoge hoeden, lage standaarden

BATAVIEREN EN BOTERKOEK

Ik heb ze gezien in de slinkende orthodoxie, die daaronder gebukt gingen. Ik heb ze gekend de orthodoxen in het andere, bezittende kamp, die daarvan misbruik maakten. Het jodendom kende - om hiermee te beginnen - een uiterst moeilijke uiterlijke praktijk. En dan nog het complement naar binnen.

Hoeveel gezinnen vierden nog de innige vrijdagavond, zoals de plaatjes willen én de als worsten volgestopte ‘literaire’ bloemlezingen van - noem maar op! Hoevele gezinnen bouwden op het loofhuttenfeest (Soekot) nog een echte loofhut? Zou het totale aantal in heel Nederland optimistisch berekend, meer dan 100 hebben bedragen? Om dan maar te zwijgen van de halachisch gecompliceerde viering van pesach.

Ze is er wellicht nog, de brave huisvrouw, die gebruik maakt van de zogeheten sjabbes-oven. Die, met het oog op op pesach, al vóór poe-riem de kasten schoonmaakt. Maar ze blijft de uitzondering, die ze al vóór 1940 was. Toen het jodendom eigenlijk reeds kijkspel was geworden en gestalte had gegeven aan tentoonstellingen van gebruiksvoorwerpen in het huisgezin, zoals die van 1933 te ’s-Gravenhage. Raw Maarsen leidde de Catalogus in.

‘De taal van den Bijbel is rijk aan zinnebeeldige voorstellingen. Men denke slechts aan de omschrijvingen van goddelijke demonstraties, welke aan de menschenwereld zijn ontleend. Zoo speelt het symbool ook in het geheele Joodsche leven een groote rol.

Dit algemeene inzicht heeft de bezoeker dezer tentoonstelling van noode, tot beter begrip van alles, wat hij zal aanschouwen. Hij bedenke daarnaast, dat het Jodendom niet alleen in de synagoge beleefd wordt. De sfeer van het gezinsleven is geheel doortrokken van Joodsche gedachten. Van geboorte tot dood, van den ochtend tot den avond begeleidt de Leer den Jood en spreekt tot hem in de taal van het zinnebeeld; het menschelijk gemoed is voor die taal immers zoo gemakkelijk ontvankelijk.

Dat bemerkt ge reeds aan het kokertje, mezoezah, dat zich aan de deurpost, rechts van den binnenkomende, bevindt. Dit kokertje bevat op een perkamentstrook twee afdeelingen uit den Pentateuch (Deu-teronom. 6. 4-9 en 11. 13-21), behelzende de erkenning van Gods eenheid en het aanvaarden van de godsdienstige plichten. Zoo wordt de Jood bij zijn binnentreden in huis herinnerd aan zijn Schepper en

119