Hoge hoeden, lage standaarden

BATAVIEREN EN BOTERKOEK

Nederland wijzen al in dezelfde richting. Voorzover karakteristieke Nederlandse joden aan het woord zijn, behandelen zij sinds 1933 merendeels onderwerpen uit de uiterlijke historie der joden in deze uithoek der diaspora.

En wanneer tenslotte in 1940 het verzamelwerk van Brugmans en Frank over de Geschiedenis der Joden in Nederland verschijnt dan verwondert het ons niet dat zelfs het prospectus de dubieuze kenmerken draagt, die wij in heel het Nederlandse jodendom tussen 1933 en 1940 herkenden.

‘Deze Geschiedenis der Joden in Nederland heeft de pretentie, niet tendentieus te zijn. Redactie en medewerkers hebben zich niet onderworpen geacht aan andere normen dan die van wetenschappelijke waarheidsliefde; zij hebben geen ander doel gehad dan de historische objectiviteit, voorzover die te bereiken is en niets willen ‘bewijzen’. Zij hebben slechts willen voorzien in een leemte, die zich steeds sterker doet gevoelen, naarmate het langer geleden is, dat Mr. Koenen, tegen het midden der vorige eeuw, zijn Geschiedenis der Joden in Nederland schreef.

De positie van de Joden in Nederland is gezien met haar twee kanten: enerzijds de intern-Joodse kant, anderzijds de kant, die het Jodendom aan de buitenwereld heeft getoond. Isolement en wederzijds contact, isolement en assimilatie - ziedaar de beide polen, waartussen het Joodse leven in de Nederlandse diaspora zich voortdurend beweegt. De redactie is van oordeel, dat het historisch onnodig en onwenselijk is, een keuze te doen. Men heeft willen vaststellen, hoe de spanning er steeds is geweest, veranderend van vorm in de opeenvolgende tijdperken, maar voortdurend aanwezig, en ook: bevruchtend over en weer. Zonder de Joodse zuurdesem zou Nederland armer zijn geweest - zonder Nederlands milieu zouden de Joden hier te lande anders zijn geworden.

Spanning tussen assimilatie en isolement: dit is de korte inhoud van deze Geschiedenis der Joden in Nederland.

Redactie en medewerkers hebben gepoogd, de ontwikkelingsphasen van dit proces te volgen, en zij menen, dat deze historie evenzeer betekenis heeft voor niet-Joden als voor Joden. Ook de Nederlandse Zionist zal dit boek met profijt kunnen lezen; slechts wie de geschiede-

107