Hoge hoeden, lage standaarden

HOGE HOEDEN / LAGE STANDAARDEN

(‘gesjmadde’) families (‘misjpoches’). Maar wat wil men - voor Bijle-veld bleef Van Leeuwen jood! Zoals de familie Philips, die nog in onze eeuw geld over had om de brochure over hun doop (1826) uit de circulaire te houden (ook in dit verband deed Bijleveld interessante onderzoekingen). Zoals de familie Tilanus ten aanzien van wie als gijntje nog wordt verteld, dat in de oorlog een dame uit vooraanstaande christelijke kringen tot haar buurvrouw zeide: ‘Wij zijn zeer judenfreund-lich, wij gaan zelfs met de Tilanussen om .. .’

En dan - zo’n jood burgemeester van ons Amsterdam.

Hetzelfde Mokum nota bene dat thans - als ik de pers mag geloven - o.m. mocht kiezen uit Samkalden en (de gedoopte) professor Van der Beugel. Zonder dat ooit (bij mijn weten) in het openbaar in welke zin dan ook werd gepubliceerd over het jood-zijn van beide candidaten. Bijleveld (‘Jantje van Leiden’) heeft het helaas niet meer beleefd. Of hij navolgers heeft? Of het jood-zijn van de nieuwe burgemeester toch reacties tevoorschijn heeft geroepen - zal roepen? Maar dit behoort tot het terrein der moderne joodse problematiek, dat (wij denken aan de Claus-affaire, aan Caransa, Max Tailleur, Leo Horn en vele andere facetten) bestudering ten zeerste verdient. Mede tegen de achtergrond van het Israëlisme, dat zijn hoogtepunt reeds lang in de nek kijkt.

Tussen 1933 en 1938 lag de joodse problematiek anders, gecompliceerder (misschien), bedekter en zieliger (in elk geval). Men was gewoon bang. Zoals men bang bleef in 1940 - toen het afgelopen was.

Intussen begon de niet-joodse publieke opinie zich in die laatste jaren toch aarzelend op dit vraagstuk te werpen. Wij bedoelen nu niet de antisemitische. Maar de andere, de positieve.

Voorop ging De Groene, die op 10 maart 1937 een groot deel van haar nummer aan het joodse vraagstuk wijdde. Tal van medewerkers schreven over uiteenlopende facetten: Prof. Dr. D. Cohen over ‘Door de eeuwen heen’; Mr. Abel J. Herzberg over ‘Crisis der West-Euro-peesche diaspora’; Mr. R. H. Dijkstra over ‘Psychologie van het Antisemitisme’; Victor E. van Vriesland over ‘Kunstenaars in uitzonderingspositie’; Prof. Mr. H. R. Hoetink over ‘Antisemitisme en rede’.

Hoe dachten de joden daarover?

100