Zij lieten hun sporen achter

De figuur van Don Joseph Penso de la Vega betekent nog lang niet het afscheid van de speculerende Joden, die hun geld dienstbaar maakten aan vele belangen. Er is tegen het eind van de zeventiende eeuw zelfs een apart Joods type ontstaan. Als geldschieters van de Oranjevorsten en bekwame legerleveranciers, zowel van voedsel als van wapens, hebben vele Sefardiem historie gemaakt.

Een der belangrijkste was Machado, die omstreeks het rampjaar 1672 het leger van de Republiek van al het nodige voorzag. Als zijn volledige naam wordt opgegeven Antonio Alvares Machado, in de Synagoge heette hij Mozes. Hij vergezelde Willem III ook te velde, zoals blijkt uit een notariële acte, waarin Antonio de Casseres verklaart, dat hij ‘als commissaris van de Vivres gedient heeft met zijn eigen paard de persoon van Antonio Alvares Machado, proviandmeester in ’t leger van Zyne Hoogheyt de Heere Prinse van Oranje, de tijd van omtrent drie maenden in de campagne van den verleden jaar 1674’.

De Casseres is niet de enige commissaris van de rijke legerleverancier. Wij leren Jacob Pereira de Silva kennen, die op verzoek van Machado verklaart, dat hij op 21 november 1672 door een order van de providor te Bodegraven een schip in ontvangst heeft genomen, afkomstig uit Bergen op Zoom. Het was beladen met 18450 broden, ‘soo van rogge en tarwe, als rogge alleen’; de opperbevelhebber gaf hij advies dit brood voor het leger te accepteren, hetgeen deze weigerde, daar het oudbakken was en ‘al aengegaen’. Toch stond de bevelhebber hem toe door de dorpsomroeper te laten verkondigen, dat burgers en militairen het brood goedkoop konden verkrijgen. Na vijftien dagen had hij in baar geld en in recepissen ƒ420 van de officieren ontvangen. Het verhaal, dat illustratief is voor het geknoei met voedsel, demonstreert ongedwongen hoe de Joden in dit legerbedrijf waren doorgedrongen.

Machado associeerde zich later met Pereira, zodat in de stukken beide rijke Portugezen als ‘Provideurs Generaal’ dikwijls naast elkander voorkomen. Beiden waren zeer goed bevriend met Willem III en het lijdt geen twijfel of zulke relaties met de Oranjes zijn bepalend geworden voor de gehele geschiedenis der Joden in de Nederlanden. Willems actie tegen Engeland in 1688 werd door de Amsterdamse Sefardiem met grote belangstelling gevolgd. Op woensdag, 24 oktober kwam de Gemeente bijeen om God te bidden de Prins en zijn vloot te beschermen. Op 24 juli 1690 bepaalden de Algemene Staten een bid- en

83