Zij lieten hun sporen achter

Dit was het voorspel. Als het volk der Nederlanden zijn vrijheid heeft bevochten en de gouden eeuw definitief heeft ingezet, dan zal mèt de overwinning van het Protestantisme de Joodse geest een eigen plaats kunnen innemen in Amsterdam, ook voor de ballingen van ons volk de stad der vrijheid, Eleutheropolis. De Marranen van weleer hebben dan hun masker afgeworpen en hun ‘kehilla’ (gemeente) is allang op weg beroemd te worden in geheel de wereld en niet alleen de Joodse. Hun vroegste geschiedenis in het later door hen zo beminde en gekoesterde ‘Mokum Alf’ (Mokum: plaats; Alf: eerste, één) is vele malen geanalyseerd. Legenden zijn weerlegd, sprookjes achteraf als waar bevonden. De duizend-en-één-nacht-geschiedenissen der Amsterdamse Sefardiem liggen opgetast in talloze boeken. Wetenschappelijke verhandelingen met meters voetnoten; maar ook in romans, versierd met goud, koper, doublé. Wat doet het ertoe.

Ook zij kwamen op schepen, bij nacht en ontij, clandestien en aarzelend. Maria Nunes verscheen aan Amstel en IJ, nadat een Engelse Hertog om haar had geworven. Koningin Elisabeth had haar door Londen laten rijden, om het wonder van haar lieftalligheid te vertonen. Maar Maria wilde alleen naar Amsterdam om daar te huwen met Manuel Lopez Homem. Zij wilde Joods zijn en blijven. Dat was een Joodse Argonauten-traditie.

Anderen zeggen, dat het in Emden begon. Eens, in een spooknacht over Waddenzee en Dollard kwamen weer eens tien Joden aangespoeld in Oost-Friesland, waar ze, te Emden, een huis aantroffen met een Latijnse en Hebreeuwse gevelsteen. ‘Waarheid en Vrede zijn de grondslagen van de wereld’, stond er op. Daar woonde een eenvoudige rebbe en ‘sjouchet’ (beestensnijder): Uri Halevi, wiens zoon Aron

45