Zij lieten hun sporen achter

VAN DL MARRANEN TOT MARNIX

in hij dc hand had, brachten geen succes. Hij mocht dan door zijn vijanden spottend ‘koning der Joden’ zijn genoemd, in deze hoon was althans dit waarachtig, dat ook deze ‘Rex Judaeorum’ door zijn ‘volk’ niet werd erkend.

Don Antonio, de schepper van ontelbare militaire en politieke hersenschimmen, bleef in het verhaal der Joodse geschiedenis een vreemde snoeshaan, een ietwat belachelijke verschijning. De tragische coïncidentie bij uitnemendheid uit het laatst van zijn leven was de botsing met dr. Ruy Lopez, die Antonio zelfs wilde overleveren aan koningin Elisabeth, die woedend was omdat Antonio’s expeditie tegen Portugal was mislukt, hetgeen de zaak der Engelsen ten zeerste had gecompromitteerd. Nog een maal zou in de late zestiende eeuw door dit feit onze Antonio verschijnen, doch nu in letterlijke zin, op het toneel der wereldgeschiedenis. Want Shakespcarc zou in dr. Lopez, althans naar het gevoelen van één der geschiedkundigen, het voorbeeld hebben gevonden voor Shylock, de hoofdfiguur van de Koopman van Venetië. En in datzelfde beroemde stuk zou tegenover deze omstreden Jood ‘ene’ Antonio optreden. Over grilligheden van het lot gesproken!

Maar onze Antonio ontkwam. Zijn ‘rol’ was evenwel uitgespeeld. Niet alleen dat zijn projecten hadden gefaald, hij had grote schulden gemaakt. En waarvoor eigenlijk? Zijn persoonlijke idealen waren in rook vervlogen. Zijn politieke bedoelingen, de verzwakking van de macht van Philips zouden op den duur worden gerealiseerd, doch zonder dat er nog door iemand gewaagd zou worden van onze vorst, die op 26 augustus 1505 te Parijs stierf, omgeven door een aantal vreemde schutters, wier ontroerende bewondering voor hun grote held doet denken aan de eerbied, waarmee Napoleons laatste vrienden ’s keizers sterfbed ontgaven op St. Helena. Enkele brieven uit zijn laatste dagen bevatten de dank aan de vorsten van Frankrijk en Engeland voorde hulp, diezijn hun ‘frère’ bij voortduring hadden willen bieden. Zijn beide zonen, geboren uit het huwelijk met de Joodse Anna Bar-bosa, werd door de vader op het hart gedrukt nimmer te vergeten, dat zij kinderen waren van een Joodse koning, die tot zijn laatste ademtocht dc Spaanse tvrannie had willen verdrijven...

37