Zij lieten hun sporen achter

VAN DE M A KRANEN TOT MARNIX

de, dat hy niet voorder op de Nederlanden dencken soude. En voorwaer dit schrijven van Miches en was nietydel.

Wij schrijven 1566,1567. Dan verschijnt Al va ten tonele en maakt een eind aan deze Joods-politieke illusies. Alva, zoon van een Marraanse (de gravin Beatrice de Pimentel), kleinzoon van een Pimentel en een Pacheco, gehuwd eveneens met een Marraanse. ‘De verborgenheden zijn voor den Here uw God...’

Is het juist, wat eenmaal geschreven werd over de Joodse historiografie, dat, als zij meer zou zijn afgestemd op avonturiers en bohémiens, zij dan een ander Joods volk zou hebben geschapen? Wordt een volk mede gevormd door het geheel van verhalen, die sprookjesdichters vertellen over zijn helden! Moeilijk probleem, van geheel psychologische aard. Maar duidelijk is voor ons allen, dat de geestesgeschiedenis van ons Joodse volk weinig plaats heeft overgelaten voor stoutmoedige avonturiers, voor snaakse schelmen, voor piraten en ontdekkingsreizigers. Zo kon het gebeuren, dat een avontuurlijke piratenkoning, een Joodse roofridder, een Marraanse geuzenheld, die een voorname taak vervulde in de moeilijkste periode van de Nederlandse vrijheidsoorlog, nagenoeg vergeten werd. Waar bleef het jongensboek, dat een Joodse Lumey deed herleven in het heldenbewustzijn van Joodse knapen? Wij Joden hebben in Nederland een Kieviet ontbeerd, die een Joodse Fulco de minstreel schiep.

Eens, heel veel jaren geleden, was er een koningszoon, Don Anto-nio, het product van een heimelijke liefde van de Infante Don Lode-wijk van Portugal en de Jodin Y olanda Gomez, die of om haar schoonheid, of om minder mooie eigenschappen de bijnaam verkreeg van ‘Pelikaan’. Wie, die thans de Amsterdamse Muiderstraat in zijn hopeloos gerestaureerde vorm doorloopt, kijkt wel eens naar die pelikaan, die als wapen van de latere Amsterdamse gemeente werd gebeeldhouwd door J. Mendes da Costa? Boven de zijpoort van de ‘Esnoga’ (synagoge) staat dit jeugdwerk van de Sefardische beeldhouwer misschien wel als een late herinnering aan de schone Yolanda, wier zoon boeiende bladzijden zou schrijven in de geschiedenis van de invloed der Joden op de Nederlandse beschaving.

33