Zij lieten hun sporen achter

VAN DE MARRANEN TOT MARNIX

ideeën van Calvijn. Vrouwe Ursula stond hem terzijde en vormde dameskransjes, vroege salons, waar zij zelf de nieuwe ideeën propageerde. Gastvrijheid werd in dit huis geboden aan allen, wien het ernst was met het geloot van de nieuwe tijd. Zelfs Petrus Dathenus logeerde er. Wat zal er tussen de bewerker der Psalmen en deze Marranen zijn gesproken, als in de late avond de stemming vrij kwam voor het uitwisselen van de diepste gevoelens van geloof en vertrouwen. Zou Marcus zijn zo populair geworden vriend misschien nog Psalmmelodieën hebben voorgezongen, zoals zij in de tradities der Marranengeslach-ten werden bewaard? Zwakke en nog zwakker wordende schakels in een keten van Joodse overleveringen, die op de duur geheel zouden verdwijnen.

Perez werd de ziel van de Antwerpse Calvinistische Kerkeraad, die zich zou ontpoppen als het centrum van het verzet tegen Spanje. Hij is het, die terstond na de Beeldenstorm naast de Prins staat om de wanordelijkheden in goede banen te leiden. Hij ziet in, dat het moment gekomen is om alle Protestantse krachten samen te bundelen en daarom zoekt hij contacten met de leider der Luthersen, de Marraan Fer-dinand Bernuv. Waren zij ‘bien étonnés dese trouver ensemble’? Hoe zullen zij vertrouwelijk met elkander zijn omgegaan. Ferdinand, eminent koopman, had in zijn geboorteplaats Antwerpen carrière gemaakt en was er zelfs Schepen geworden!

Onder leiding van Marcus Perez en met medewerking van Ferdinand Bernuy komt in 1566 het Compromis der Antwerpse kooplieden tot stand. In het huis van Perez wordt in september van dat wonderjaar het verzoekschrift aan de koning opgesteld, waarin de Protestanten over de gehele linie vrijheid van godsdienstoefening vragen, in ruil waarvoor zij aan de Spaanse koning Philips drie miljoen gulden aanbieden. Marcus wordt penningmeester van het comité, dat dit geld bij elkander moet brengen. Een nieuwe fase in de geschiedenis van de Nederlanden staat op het punt een aanvang te nemen.

Joodse invloeden? Marraanse houding in het leven? Gespletenheid van bewustzijn? Handelsrelaties en handelstechniek? Wij kunnen lang twisten over woorden en begrippen maar nimmer over dit ene, dat de wegen van het Joodse bloed vaak vreemd zijn, en soms geheel verborgen blijven. Voor Katholieken, schijnchristenen, Marranen, Joden en Calvinisten—en dus voor Marcus Perez in alle stadia van zijn bewogen leven—gold het woord van Mozes: de verborgenheden zijn voor den Here uw God.

29