Zij lieten hun sporen achter

INLEIDING

Hoe zinnebeeldig de anecdote van de pastor, die, gevraagd door Fre-derik de Grote naar het bewi js voor de waarheid van het Christendom, antwoordde: ‘Majesteit, de Joden.’ Of om dichter bij huis te blijven, hoe tekenend de exclamatie van Isaac da Costa:

Een Jood is een antiquiteit van vierduizendjaren. Een vonder. En zij, die niet aan wonderen geloven, ontmoeten vaak dagelijks een Jood.

En zo spreken deze ‘portretten’ verder voor zichzelf. Onze keus was —als iedere keus—subjectief. Maar wij geloven de meest typerende gestalten te hebben laten spreken: Sefardiem en Asjkenaziem, avonturiers, geleerden, kunstenaars, politici, kooplieden, financiers, die allen hier hun sporen achterlieten.

Wat zal de toekomst zijn van de Joodse groep in Nederland? Wat zullen toekomstige generaties nog weten van het huwelijk tussen beide grote culturen, die elkander eens vonden aan de Noordzeekust?

Wij hebben slechts gepoogd een voorlopige rekening op te maken, een gids samen te stellen voor allen, die belang stellen in Israël en in Nederland! En—in het wonder van hun wederzijdse bevruchting. Want, en dit is onze overtuiging* zij zijn niet spoorloos aan de Nederlandse beschaving voorbijgegaan, deze Sefardische Grandes, deze Asj-kenazische Jidden. Hun merkwaardig wezen straalde blijvend iets af. Iets ei$ra-aardigs, iets, dat ‘zichzelf’ moest blijven, zelfs na de meest consequente emancipatie. Zoals de dichteres Henriëtte Roland Holst-Van der Schalk het typeerde in het gedicht, dat zij midden in de oorlog schreef, ‘Aan de Hollandsche Joden en hun vrienden':

Toen de tijden jonger waren dan nu,

zift gij, vluchtelingen gekomen

van ’t Oosten eerst en toen dat lange stroomen

ophield, opnieuw vandaar, waar luw

de winden zijn, niet als de onze ruw,

de zee murmelzingt en slanke cypressen

de kerkhove' op de heuvelen omzoomen.

Geworden ware’ uw oogen rijpe hessen daar, waar hun lens weerkaatst’ eedle kontoer en van berg, haai, kaap, en in blauwzwarte tressen neergolfde uwer dochtren weligheid.

Uw toegeknoopte horizon ontsnoeren hielp daarginds wetenschap, zoowel gewijd als wereldsch. Rijke arabische kuituur 21