Zij lieten hun sporen achter

KINDEREN AAN DE SLOOT

Treffend is het verhaal dat professor Obbink doet in zijn reisverhaal over Palestina, Op bijbelschen bodem. Toen hij met de dichter door Jeruzalem wandelde, spuwden Joden voor De Haan op de grond. De hoogleraar reageerde: ‘Dat doen ze niet uit respect voor u.’ ‘Nee’, was de repliek, ‘dat doen ze uit respect voor u want als ik alleen ben spuwen ze in mijn gezicht.’ Er werd zelfs een proteststaking georganiseerd die een einde maakte aan De Haans colleges aan de Rechtsschool in de Joodse hoofdstad.

Tegenover dit alles treft ons de onverzettelijke moed van deze door en door zieke man, die—waarom?—voortging met zijn gevaarlijk gewroet en die daardoor (niet de geringste der Israëliem, uit Nederland afkomstig, heeft het ons verzekerd) de toekomst van de gehele Zionistische wereldbeweging in gevaar bracht. En die men daarom onschadelijk wilde maken. De eerste politieke moord van de Joodse illegaliteit werd voorbereid en de dichter uit de school van Albert Verwey vond op 30 juni 1924 een verschrikkelijk einde, dat intussen zijn biografie min of meer ‘organisch’ afsloot. Wel grillig was deze levensgang van het Smilde zijner simpele geboorte tot het ‘Jeroesjalajiem’ van zijn gecompliceerde dood.

Hoe verschillend het leven van zijn één jaar oudere zuster Carolina Lea, bekend gebleven als Carry van Bruggen naar de naam van haar eerste echtgenoot Cornelis (Kees) van Bruggen. Ook haar levensgang werd gefnuikt door haar Joodse afkomst als dochter van rebbe Jitschok Haleivie de Haan. Maar zocht Jacob Israël voor zijn geschonden-zijn steeds opnieuw zijn toevlucht in een collectiviteit, zuster Carry haatte de ‘kudde’, bestreed iedere conventie en schiep in haar Prometheus een Bijbel voor loutere verstandsmensen, die vrij moesten zijn van iedere distinctie, vrij vooral van de Joodse uitzonderingssituatie, waarvan het Zaanse Jodinnetje alle bittere vruchten had geproefd. Het Jodendom in zijn creatieve invloed op de Nederlandse cultuur kent in het bewogen leven van deze twee Joodse geesten twee volstrekte uitersten, die beide moesten uitlopen op een disharmonie, die tot vernietiging leidde.

Carry van Bruggen was en bleef wat ze wijsgerig niet wilde zijn, omdat ze niet gewapend bleek tegen de problematiek van het Joodse

235