Zij lieten hun sporen achter

ZIJ LIETEN HUN SPOREN ACHTER

zaam verschijnsel; en dit vertoont zich—het spreek van zelf—óók hij de afstammelingen in Je vrouwelij ke lijn.

Zo heeft bjvoorbeeld de familie Franco Mendes reeds in Je eerste helft der negentiende eeuw uitgeblonken door de buitengewone muzikaliteit van haar verschillende leden. Destijds toch was onder anderen de violist Jacques Franco Mendes een Europese beroemdheid—er bevindt zich in de Universiteits-bibliotheek alhier een particuliere brief van hem aan Friedrich Wilhelm IV, koning van Pruisen, in 1S45geschreven—en heden ten dage geeft de kleinzoon van diens broeder, nameltjkHa.ns Franco Mendes, herhaalde-Ijk blijken van zeergrote artisticiteit als pianist. De moeder nu van Jacques F. M. tevens de overgrootmoeder van Hans F. M., was een geborene Teixeira de Mattos, en bovendien was weer een andere juffrouw T.d.M., die met haar volle neef Henri Franco Mendes is getrouwd, de grootmoeder van vaderszijde van Hans. Merkwaardig is dat die zelfde Hans ook van moeders-qjde uit een muzikale familie stamt; hj is namelijk door zjn grootmoeder van moederszijde de achter-hleinzoon van de indertijd zeer bekende violist Oreste Praeger, van wie—ik vermeld het curiositeitshalve—in tSn bij de overtocht van Napoleon over de Beresina een teen is afgevroren. Ook de bekende zwart-en-wit-teke-naar Samuel Jessurun de Mesquita is, door zijn moeder, en de beeldhouwer Dr.Josef Mendes da Costa, door zijn vader, kleinzoon van zekere juffrouw Teixeira de Mattos, terwijl bedoelde beeldhouwer weer een andere juffrouw T.d.M. tot moeder heeft gehad.

Maurits (‘Maussie’) Mendes trok de consequentie uit zijn theorieën en bleef zijn leven lang ongehuwd. Uit correspondenties met Tachtigers heb ik kunnen opmaken, hoe tragisch bepaald deze levenshouding is geweest vooreen man, die zijn leven lang naar liefde bleef hunkeren. Een liefde, die hij met ware hartstocht overhevelde naar het geestelijke. Hij was als Ben Azai gehuwd met de Leer!

Mendes da Costa studeerde—als zovele Joden vroeger en later— klassieken. Na een succesvol gymnasium op zestienjarige leeftijd student geworden, begon hij lessen te geven om in zijn onderhoud te voorzien, aangezien zijn ouders het niet breed hadden. Dit werk belemmerde zijn eigenlijke academische studie in die mate, dat hij het nooit verder heeft gebracht dan zijn candidaats. Zijn doctorstitel heeft hij honoris causa december 1898 door professor S. A. Naber verkregen. De argumenten, die voor de faculteit doorslaggevend waren, kwamen voornamelijk op rekening van de studieboeken en tekstuitgaven, die Mendes alleen of in samenwerking met J. van Leeuwen had verzorgd. Daarnaast was gedacht aan zijn voortreffelijke opleiding voor het staatsexamen, waarvan zovele aanstaande studenten hadden genoten. Maurits Mendes da Costa was als zovele Joden (wij denken aan een latere figuur als Dr. M. Boas) een uitmuntend pedagoog, een echte ‘rebbe’. Ook dit genre moge niet worden vergeten. Als leraar en

224