Zij lieten hun sporen achter

VOLK VAN HET BOEK

hem naar Perzië, maar in diepste wezen verschilt zijn Darius niet van de Kaapse juwelier Bresser uit Levensgang. Het is alsof gebrek aan vorming in zijn jeugd bij hem, die toch werkelijk met gaven was toegerust, een blijvend tekort had veroorzaakt, dat hij nimmer kon inhalen; hoe mateloos gulzig hij ook alle gebieden van de geest wilde veroveren. De toelichtingen, waarmee hij zijn boeken volpropte, bewijzen het. De catalogus van zijn bibliotheek vergast ons op de inhoud van een boekenkast, die uitpuilt van alle soorten geleerdheid: theologie, judaica, occultisme, psychologie, criminologie, economie, geschiedenis en topografie der Nederlanden, folklore, archeologie, muziek, toneel, natuurlijke historie, sport, het sexuele leven, enz.

Wat hem in dit teveel ontbrak, dat was de tucht, de beheersing, de distinctie. Hij las, maar vond geen echo in zichzelf. Hij schreet en sprak, maar ontbeerde de weerklank van een eigen geestelijk patroon. Hij kon niet luisteren, en zo mogelijk nog minder fluisteren. Hij is totaal vergeten, deze jodenjongen uit de Kaapse tijd, die in Levensgang de smakeloze juwelier wel hoonde, maar die in zijn eigen smaakver-groeiingeen der hunnen bleef.

Hoe geheel anders zijn broer, die in zijn jeugdherinneringen nog het meest op Israël lijkt, doch wiens arbeid als uitgever daar ver bovenuit komt. In hetzelfde jaar, dat Leo Simons zijn 'Maatschappij’ stichtte, begon de uitgeverij Querido met een editie van Ethiek van liefde en huwelijk door de Zweedse Ellen Key. Het jaar daarop volgde Eerlijke antwoorden op kindervragen van Rudolf Penzig. De boekhandelaar Emanuel Querido had zich begeven op het terrein van de uitgeverij, die hij in dienst wilde stellen van opvoedkundige idealen. Ook hij.

Het heeft geen zin hier de ups en downs van Emanuel Querido in het economische en sociale vlak te vervolgen. Uiteindelijk ontstond gedurende de Eerste Wereldoorlog het later zo befaamde boekenbedrijf aan de Keizersgracht m te Amsterdam. Een van zijn auteurs van wereldvermaardheid was Barbusse, wiens Het vuur, een der meest verbreide anti-oorlogs-romans, in 1917 in een grote oplaag verscheen. Daarna volgde De hel, dat door de procureur-generaal bij het Haagse Hof in zijn ressort in beslag werd genomen. Een reclame-campagne van onverdachte zijde! Druk na druk werd opgelegd; het betekende een belangrijke duw in degoede richting.

Zo weerspiegelde zich reeds vroeg in Querido's uitgeverspraktijk het belangrijke tijdsgebeuren en dit zou niet tot de Eerste Wereldoorlog beperkt blijven.

Het hakenkruis over Europa... op die gedachte reageert Querido met alle felheid, die

20t