Zij lieten hun sporen achter

INLEIDING

percentage Nederlandse Joden i,S%, in 1S89 zelfs 2%, in 1930 was dat reeds verminderd tot 1,4%. Toch zou de groep als zodanig het nog zeer lang hebben kunnen volhouden, ware het niet, dat de Duitse catastrofe een duivelse streep door de demografische rekening haalde. Telde in 1941 het aantal der vol-Joden, die zich aanmeldden meer dan 140000 (na 1936, het jaar, waarin Boekman zijn studie afsloot, waren vele Duitse Joden naar hier geïmmigreerd), recente cijfers van het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap (dat het leeuwendeel der Nederlandse Joden omvat) spreken een overduidelijke taal:

Per 31 december 1962 stonden 16768 joden ingeschreven, een achteruitgang van 250 zielen vergeleken met het jaar voordien. Het merendeel van de leden van het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap woont in Amsterdam waar de Joodse gemeente 10122 zielen telt. Den Haag als tweede Joodse gemeente heeft 1749 lidmaten, Rotterdam 827 en Utrecht 385. Nederland telt thans 55 Joodse gemeenten, zevenenveertig gemeenten in het land hebben minder dan 200 leden. In haar toelichting zegt de Permanente Commissie dat de vraag zich opdringt of niet op korte termijn dient te worden overgegaan tot opheffing van ongeveer veertien slechts circa twintig zielen tellende gemeenten. Deze gemeenten ontwikkelen als gevolg van hun gering ledental geen enkele activiteit. Het voegen van deze kleine gemeenten bij aangrenzende zou mogelijk de plaatselijke bestuurderen stimuleren.

De geestelijke spankracht van deze Joodse gemeenschap, van wie er meer dan 100000 werden vermoord, is niet zo heel groot meer. En zij zal nog minder worden, al naarmate het jonge Israël de meest positieven—naar Joodse maatstaven geredeneerd—tot zich zal hebben getrokken. Dan zal van de Joodse gemeenschap ook hier te lande slechts een boeiende herinnering overblijven, vol van mythische componenten. Wie waren toch die Joden, en wat lieten ze achter in het Westen, ‘waar vergaan de late resten, van het Volk in wederstand tegen ieder land’ (Jacob Israël de Haan)?

Toen de eerste president van de nieuwe Joodse staat Israël in 1950 de toenmaals benoemde Nederlandse gezant in het Joodse land begroette, wees Chairn Weizmann op de grootste schilder aller tijden:

15