Zij lieten hun sporen achter

ZIJ LIETEN HUN SPOREN ACHTER

Naar binnen is het bgrip helaas nier hiervooet zo groot geweest. Reeds in de periode der werkkampen (januari tot oktober 1942) hebben vele arbeiders (bij gebrek aan ‘relatie’) Amsterdam, hun Mokum, moeten verlaten. Ook bij de deportaties (waartegen zij zich metterdaad wilden verzetten, hetgeen achterwege bleef bij gebrek aan leiding) gingen zij veelal het eerst. Fier zijn ze weggegaan. De eerste groep, die in een vroege ochtend de stad verliet, zag boven de oude Jodenhoek de zon opkomen. Toen hebben zij het ‘Morgenrood’ gezongen. De laatste diamantbewerkers heb ik zelf zien vertrekken uit Bergen-Belsen naar het Vernichtungslager (4-12-1944). Zij zongen niet meer. Voor hen was de zon voor altijd ondergegaan. Want Rebbe en Chassiediem zijn voorgoed verdwenen.

Mocht Henri Polak in zekere zin dus kunnen bogen op Joodse vorming, zijn jeugd kan in dit opzicht niet worden vergeleken met die van de stichter van de communistische partij in Nederland. David Wijnkoop immers was de zoon van een Amsterdams rabbijn, internationaal beroemd als hebraïcus en kenner van ‘Tenach’. Bij zijn dood heeft Dr. Meijer de Hond een necrologie geschreven, die in alle affectieve geladenheid en bewogenheid tot ons spreekt.

Jozef Wijnkoop, 1842-1910, had als docent aan het Nederlands Israëlitisch Seminarium aan de Rapenburgerstraat 177 te Amsterdam grote invloed geoefend op zijn vaak intelligente leerlingen. Ook aan de universiteit van Amsterdam, waaraan hij sedert 1901 als privaat-docent voor het Hebreeuws verbonden was (de eerste Joodse academische docent in het Hebreeuws in Nederland; Menasseh had het zover niet gebracht) bleef zijn optreden niet onopgemerkt. In het buitenland dachten studenten er over bij ‘Wienkoop’ college te volgen. Oud-testamentici van naam als Goldziher en Nöldeke erkenden het meesterschap van een geleerde, wiens bewerking van Hosea, Joel, Obadja en Micha nog in i9io(!) verscheen in A. Kahana’s Bijbelverklaring.

Maar degene, die De Honds ‘Nachruf ’ critisch leest, zal aan het einde tevens hebben begrepen, dat deze erudiet, deze kenner-bij-uitstek van de Profeten, in zijn eigen ‘kille’ niet gewaardeerd werd. ‘Binnen minimale tijd lag hij in het graf der begravers. Hij had eervoller kun-

178