Zij lieten hun sporen achter

INLEIDING

met de verspreiding van de Joden over Nederland 1 Allereerst weer een tabel van Boekman:

VERSPREIDING DER JOODSE N E I) E R L A N I) E R S O V E R DE PROVINCIES MET AFZONDERLIJKE CIJFERS VOOR AMSTERDAM

J S30

1879

1909

1920

1930

Noord-Holland

24 100

■43300

64400

72100

69300

Zuid-I lolland

7600

14 100

18700

21SÖ0

22 600

Gelderland

2700

4900

5 200

5 300

5 200

Groningen

2700

5500

5 700

48OO

4400

Overijsel

2 200

3900

4 400

3800

3600

Utrecht

I 500

1500

I 400

1600

1700

Noord-Brabant

1500

2 200

1800

I 500

1700

Drente

1200

2 300

2 200

2000

1600

Friesland

1600

2 200

1300

1000

900

Limburg

900

1300

950

900

800

Zeeland

450

500

400

250

200

Het Rijk

46OOO

82000

106000

II5000

II2000

Amsterdam

40 300

61000

68 800

65 500

---- -----------

- ----- . J

------—

----

---------- _ .

Enig commentaar:

In 1930 woonde 81% der Joden in Noord- en Zuid-Holland, terwijl deze provincies 44% van de totale bevolking van Nederland herbergden. Een eeuw eerder woonde in deze provincies 68% der Joden. In de laatste honderd jaar is het aandeel dezer provincies gestadig toegenomen ten koste van de overigen. Het blijkt, dat in zeven provincies het aantal Joden sedert 1S79 bijna voortdurend en in snel tempo is achteruitgegaan, met name in Groningen, Friesland, Drente, Overijsel, Noord-Brabant, Limburg en Zeeland. De daling, die in Friesland en Zeeland zelfs 60% bedraagt, treedt dus in alle grensprovincies op. In de twee provincies met een overwegend Rooms-Katholieke bevolking waren in 1930 slechts 2500 Joden gevestigd. Op een vrijwel gelijk niveau bleven Gelderland en Utrecht. Vooruitgang vertoonden alleen Noord- en Zuid-Holland, doch ondanks deze toeneming ging het aandeel der Joden in de totale bevolking van deze provincies achteruit.

Een opmerkelijk verschijnsel waarop de aandacht moet worden gevestigd is de trek naar de grote steden. In 1930 woonde meer dan 80% der Joden in de grotere steden, 10% in de kleinere en eveneens 10% in de

13