Zij lieten hun sporen achter

‘sochrem’

bestaan, de ‘soucher’ was gedwongen contact te zoeken niet anderen. Hij kwam buiten het ghetto, ver verwijderd van synagoge en leerhuis. Hij zag het land buiten de steden, sprak met mensen van allerlei schakering naar geest en materie, en behoedde aldus zijn volk voor het al te strak ingekapseld blijven binnen een afgesloten levenssfeer. Zeker, ook hij beleefde de geestelijke structuur van het Joodse volk, dat prat ging op zijn uitverkiezing en dat met de goddelijke Majesteit bovenmenselijke wegen bewandelde. Maar daarnaast hield de ‘soucher’ zijn blik gericht op de brede werkelijkheid. Door hem bleef de realiteitszin vaardig over een volk, dat anders zo gemakkelijk zijn dagen en nachten had kunnen verdromen over ongetelde folianten, vervuld van heimwee en ongestild verlangen.

Van uit zijn eigen volk gezien de sleuteldrager van een beperkt maatschappelijk bewustzijn, scheen hij naar buiten vóór alles de Jood, geëxponeerd om zijn anders zijn, dat in de taal der Joodse problematiek bijna altijd minder zijn betekende... en in de taal van een nog scherpere analyse: slimmer, sluwer, onbetrouwbaar. Maar dan zijn de grenzen van onze opzet al lang overschreden want wij wensen immers geen apologetica en zo mogelijk nog minder geromantiseerde verheerlijking, ook al blijft hij ons dierbaar, omdat alle echte Joden zich diep verbonden voelen juist met hem en de ‘Tsores’, waarmee hij worstelde—in geheel de wereld. Want: ‘F jiddische soucher un e taatsche te-meie findt men in der ganzen welt...’

Hij is aanwezig in bijkans iedere Joodse genealogie—dikwijls ‘misj-pochologisch’ ontmaskerd, ver achter professoren en grote mannen der wetenschap. Maar als de ‘soucher’ zich op het succes van zijn verwanten laat voorstaan, spot de Jiddische zegswijze: ‘Weit von hier liegt maan schore.’

Gevoelig is het beeld, dat Stefart Zweig oproept van de ‘sochrem’, die ook zijn voorvaderen waren. In Die Welt wn gestern vertelt hij van zijn vaders en zijn moeders ‘misjpoche’, die groot werden in de ‘Welt der Sicherheit', die de negentiende eeuw voor Joodse kooplieden is geweest. De familie van de vader stamde uit Moravië, waar de Joodse bevolking—zoals hier in Nederland in de ‘mediene’ (provincie)—in kleine ‘killetjes’ (gemeenten) leefde tussen boeren en kleinburgers:

Sofehlten Urnen yöllig die Gedrücktlieit und anderseits die geschmeidig vordrangende Ungeduld der galizischen, der östlichen juden. Stark und krciftig durch das Leben auf dem Lande, schritten sie sicher und ruhig ihren Weg wie die Bauern ihrer Heimat über das Leid.

In gedachten zien wij Joden in Friesland, Groningen, Overijsel, Gel-

155