Zij lieten hun sporen achter

Wij hoeven ze niet allemaal te noemen, de talloze Joodse rechtsgeleerden, die hun naam hebben geschreven in het boek van de geschiedenis der Joodse invloed op de Nederlanden. Maar zelfs in het meest beknopte bestek van een historisch overzicht mag de ‘misjpacha’ (familie) der Joodse juristen niet ontbreken, want anderhalve eeuw Nederlandse rechtsontwikkeling heeft in haar gestalte gekregen.

De stamvader Mozes Salomon Asser, geboren in 1754, was aanvankelijk koopman, doch werd wegens zijn grote kennis op het gebied van het recht 15 maart 1798 als eerste Jood benoemd tot lid van de rechtbank van Amsterdam, het bloeiende centrum der Nederlandse Joden. Zijn zoon Carel hebben wij ontmoet, toen hij als confrère van Jonas Daniël Meijer de verdediging op zich durfde nemen van de ongelukkige Marcel. Hij was van hetzelfde hout gesneden als Meijer. Eveneens in 1780 geboren, studeerde ook hij rechten. Evenzeer als zijn collega bemoeide ook Asser zich met de vraagstukken rondom de Emancipatie der Joden in Nederland. Een briljant geleerde, veelzijdig geïnteresseerd, ontwikkelde Asser zich als een figuur van formaat, die deelnam aan het gehele maatschappelijke leven van zijn generatie.

Gehuwd met een zuster van de wereldberoemde Rahel Varnhagen, stond hij in contact met belangrijke Duits-romantische kringen. Niemand minder dan Rahel zelf bewonderde Assers spirituele kwaliteiten. Zij stond met hem in correspondentie en nodigde hem uit een geschrift samen te stellen over de geschiedenis der Joden in de Nederlanden. Dit Précis historique pour Vétat des Israélites du Royaume des Pays-Bas is nooit gepubliceerd.

Jurist dus van professie, was Carel Asser (om misverstanden in de geleerde familie te voorkomen, Carel I genoemd) van 1815 tot zijn dood in 1836 verbonden aan het departement van justitie ‘in welke functie hij van de tot stand brenging onzer goeddeels nog heden geldende wetgeving het leeuwenaandeel voor zijn rekening nam. Als auteur is hij vooral bekend om zijn nog heden geregeld geconsulteerde vergelijking van het Nederlandsch Burgelijk Wetboek met de Franse Code Civil.’ (Telders).

Dat was dus één zoon van Mozes Salomon. Een andere, Tobias genoemd, werd de stamvader van een tak, die nog glorieuzer vruchten zou dragen. Hij was de grootvader van Tobias Michaël Carel Asser (1838-1913), met welke singuliere figuur de juristen-‘misjpacha’ zijn

127