Moeder in Israël - een geschiedenis van het Amsterdamse Asjkenazische jodendom

De voordracht van de „Psalmen” brengt ons dan eindelijk naar Sjoel terug. Want de Neie Kille beschikte sedert 23 juni 1797 over een eigen synagoge aan de Nieuwe Herengracht tegenover de Plantage. Het programma van de Inwijding verschaft ons een unieke blik in de geestesgesteldheid van deze generatie Israëlieten. Van een van de gezangen (alle uit de pen van Graanboom) luidt de Nederlandse vertaling aldus:

Schepper die ook hier en elders zyt,

Uwen Naam zy weêr genoemd,

Voer me ö God door ’t licht van uwe Majesteit,

Daar waar men uw’ Naam thans roemt.

In deez’ Kerk, der braven Heiligdom,

Zegen ’t Land! verheug ’t Jodendom!

Heilige Hymnen, die de ziel bezeft Wen zy zich tot God verheft. —

O Gy zyt, als zy haar zugten loost,

Al haar heil, haar hulp, haar troost.

Al wie needrig Bid en smeekt ! — ö dra Geeft zyn Schepper hem gena!

d’Eeuw’ge ken geen onderscheid van staat.

Hy is Vader van dit rond!

Hy zy Priester, Burger, wys of Raad,

Grysaard, jong! o hy door grond Ieders hart! — o braven we est verheugd!

’t Heiligste offer is ons Deugd.

Begin mei 1799 verhuisde de Gemeente naar de Rapenburgerstraat, waar hun gebouwen gevestigd bleven tot 12 augustus 1808, toen Lodewijk Napoleon het bevel gaf tot hereniging van beide Killes. Evenals in 1673 was dus de eenheid weer hersteld door ingrijpen van buiten- en bovenaf. Met deze sjoel is de laatste oude gemeente-synagoge binnen onze gezichtskring gekomen. In 1804 werd de dienst er opgeluisterd door een bezoek van Abbé Grégoire, de beroemde Franse voorvechter van de Emancipatie der Joden. Tussen de Parnassiem luisterde hij naar een droosje van Rebbe Jitschok Ger. Eerder had men een eigen Vleeshal opgericht en een begraafplaats gekocht midden in de duinen, te Overveen. Nog in het eind van de vorige eeuw werden hier verwanten van de oprichters der Neie Kille ter aarde besteld. A. C. Wertheim rust er. Eenmaal werd zelfs midden in de oorlogsjaren de poort van dit „Kewer Awoth” geopend, toen op 16 juni 1944 hier in het diepste geheim ter aarde werd besteld de urn van de in Westerbork gestorven weduwe van Mr. L. E. Visser, een van de grote figuren uit het bewust-Joodse verzet tegen de Duitse vijand. Ook Graanboom zelf ligt daar begraven.

Hij, een proseliet — zoals zijn naam Ger reeds aangeeft — was wel allerminst een Reform-„Rabbijn” naar onze begrippen. Het is niet onmogelijk, dat maatschappelijke moeilijkheden hem ertoe gebracht hebben een „parnose” te aanvaarden die eigenlijk niet

58