Moeder in Israël - een geschiedenis van het Amsterdamse Asjkenazische jodendom

Gevatterin (Sandekes) het kind neerleggen op de knieën van de Gevatter. Bij het binnenkomen zijn alle aanwezigen opgestaan om het kind te ontvangen met de Psalmwoorden Baroech Haba (gezegend, die binnenkomt; Ps. 118 : 26). De Mohel (besnijder) neemt het kind uit de handen van de Sandek over en legt het op de kussens, die zijn neergelegd op de stoel van Elia. Terstond na de besnijdenis zegt de vader de Bracha: Geloofd zijt Gij Eeuwige, onze God, Koning der wereld, Die ons met Zijn geboden heeft geheiligd en bevolen hem, de jonggeborene, te doen intreden in het Verbond van onze Vader Abraham. Waarop de aanwezigen invallen met de wens: Zoals hij nu is ingetreden in het Verbond, zo moge hij komen tot de kennis van de Leer, het huwelijk en een voortreffelijk levensgedrag.

Voordat het zover was, was er voor de Joodse jongen op 13-jarige leeftijd het feest van zijn „meerderjarigheid”, Bar Mitswa, in latere eeuwen vooral het hoogtepunt in het Joodse gezinsleven. Vervolgens was er dan het huwelijk.

Aan de eigenlijke choepa ging in Amsterdam het zogenaamde maanvieren vooraf. Men heeft het in verband gebracht met het Duitse werkwoord meten, verwant aan ons Nederlandse vermeien. Volgens oude Minhagiemboekjes had dit als volgt plaats: ’s Morgens ging men over tot het „meien”, opdat de bruidegom niet geheel vreemd voor de bruid zou zijn. De bruidegom nam haar bij de hand en ging even met haar op en neer. Dan wierpen de omstanders tarwekorrels op het paar, uitroepend: Ver o e oerewoe (weest vruchtbaar en vermeerdert u; Genesis 1 :28). De choepa vond in de regel plaats in de open lucht, onder de wijde hemel. Men hoopte dat naar oude belofte de nakomelingen zo talrijk zouden worden „als sterren aan de hemel” (Genesis 22 : 17). Vóór de huwelijksdag werden het bruidspaar ten huize van de Kalle vele geschenken aangeboden in het bijzijn van een der officiële Sjamosjem, die Einwurfzettel opmaakte, waarop alle cadeaux werden geregistreerd. De Chatan en de Kalla schonken elkander de zogeheten Siwlounous, aanvankelijk bestaande uit een gordel of ketting van edel metaal, op de dag van de choepa door beide partijen om het middel gedragen. In later tijd ontving de bruid vaak een Tefilla, al dan niet voorzien van een keten, om daaraan het boek naar sjoel te dragen. De bruidegom kreeg van zijn vrouw een Talliet.

Ongebonden uitte de vreugde zich bij de chassene. Amsterdam kende een officieel Chassene-bajes, een huis voor bruiloften en partijen; een Community Centre avant la lettre. Het bevond zich onder de voormalige Uilenburgerstraatsynagoge. Strenge bepalingen golden voor de feestvierders, de zogeheten „maaltijdreglementen”. Zoals de naam aangeeft hadden deze betrekking op de se’oedot, de maaltijden, die bij religieuze feesten van particuliere aard gebruikelijk waren (de se’oedot mitswa). Ook plaatselijke keuren legden de weelde, die bij zulke gelegenheden aan de dag kon treden, reeds van te voren aan banden. De leiding de Gemeente dacht bovendien aan een onoordeelkundig wegsmijten van geld en prefereerde een ietwat nuchtere bestedingsbeperking. Uit het begin van de 18e eeuw dateert een reeks clausules, waaraan het volgende ontleend mag worden:

„Nademaal en sinds oude tijden op grond van het reglement voor de bruilofts- en besnijdenismaaltijden een verbod is geweest betreffende het aantal personen, dat men mag uitnodigen en vele personen dit overtreden en er inbreuk op gemaakt hebben doordien zij door jongens of sarvers (kellners, van het Franse serveur) met een later schrijven uitnodigingen verzonden hebben - daarom

38