J.K. Rensburg 1870-1943 - een Joodse graalzoeker

zoals Rakker en Stakker, waarvoor Herre de Vos de muziek componeerde. Dezelfde, die de melodie verzorgde voor Rens’ topper Het zwijn, dat het repertoire haalde van Pisuisse en Blokzijl: ‘In buurt Y Y, bij zonneschijn / Bünkt een welvarend koperzwijn Het is in geen enkele openbare collectie-kleinkunst aanwezig; huidige beoefenaren van de geschiedenis van dit genre, bij wie ik om inlichtingen aanklopte, hadden er nooit van gehoord. Aan het slot van dit boek is het in extenso opgenomen.

In de nalatenschap bevindt zich een keurig verzorgd manuscript (al zijn manuscripten zien er perfect uit) Cabaret, bevattende diverse liedjes met muziek uit de jaren 1912/1913. Daarin o.m. het bekende Treurig, Treurig uit de Japanse Verzen II, met muziek van niemand minder dan Sem Dresden. Andere teksten zoals Floris en Blanche-fleur (Ballade) en een Dansliedje blijken getoonzet door zijn vriendin Anna Grootkerk-Zeldenrust.¹⁰

Cultuur-historisch past dit ludieke element in de mentaliteit van die eerder genoemde zoekers uit het begin der eeuw. Ook Scheerbart en Stucken cultiveerden het boertige lied en de groteske. Wie zou Rens als auteur ontdekken van Het Narrenlied: ‘Nu heel de wereld weer gaat paren / In deze dolle lentetijd / Stijgt — als bij ’t vallen van de blaren / Ten top ook weer mijn malligheid / Nu overal weer liefjes zwerven / Als vlinders onder ’t hemelblauw / Zing ik als nar van ’t zoete sterven / Alleen uit liefde voor een vrouw.’

‘De achter deze studie herdrukte Sonnetten van Piet Lut horen in dit kader. Ook deze versjes bracht hij moeilijk onder. Na Brusse benadert hij Van Dishoeck met een kaart die weer helemaal Rens is: ‘U weet, dat ik van alle kanten, ook in het buitenland schitterende kritieken heb gehad op mijn bundels ...’ Ze verschenen tenslotte, leuk uitgegeven, bij S.L. van Looy. Het bewaard gebleven contract wijkt alweer niet af van de fatale lijn: ‘De schrijver zal zooveel mogelijk trachten de oplage zelf te verkoopen ....’ Volgens contract ontving hij bij ondertekening f 60,— en nog eens f 30,— daarna.¹¹

Deze Rens gaf — als functioneel decor — kleur aan het Amsterdamse uitgaansleven van zijn tijd. Men zag hem overal, waar cultuur en wetenschap werden bedreven. In het Concertgebouw, op de UB, maar het meest toch wel in zijn stamcafé Américain en op het Leesgenootschap. Naar beide laatste domicilies schreven hem vanuit verre landen vrinden die zijn adreswijzigingen niet konden bijbenen: Mr. J.K. Rensburg p/a Restaurant Américain Hotel, Amsterdam, Holland. Dat was altijd safe. ‘Vanmiddag was ik belet op mijn gewone tijd in het Leesgenootschap te zijn ...’, aldus aan Marie Witsen nog op 10 januari ’41.

66