J.K. Rensburg 1870-1943 - een Joodse graalzoeker

geworden dan voordien. Een intellectuele marskramer bood een tovermiddel aan: een ‘wereldtaal’ en een daarbij passend internationaal bruikbaar schrift. Alles bij de prijs inbegrepen.

Hij had er sedert zijn 18e levensjaar aan gewerkt. Een manuscript met de titel: Het Stoma-Diagram als grondslag van het moderne Srift en van een Sentrale en Pan-Naatsionale Taal, in zijn nalatenschap, dateert reeds van ± 1895.

Aan het begin der eeuw doet hij al pogingen zijn theorieën te pubüceren, bij voorkeur natuurlijk in Frankrijk. Hij houdt Van Deyssel op de hoogte (8-11-1900): ‘Gisteravond verzond ik het manuscript d.w.z. een résumé er van over de Sentrale Taal enz. naar de red. van l’Humanité Nouvelle. Nu is de eerste vraag of ze het aksepteren, de twede voor wanneer en de derde hoeveel ze betalen.’ Iets later (5-1-1901): ‘Heden ontving ik het résumé over de Sentrale Taal, gestuurd naar 1’Humanité Nouvelle uit Parijs terug met een brief, waarin stond, dat tal van goede manuskripten geweigerd worden, di echter voor die revue niet geschikt zijn.’⁷

Toen al bracht zijn spirituele machtshonger hem ertoe ellenlange lijsten samen te stellen van alle super ^uitgevers ter wereld, die zouden helpen hem de plaats te geven, waarop hij recht meende te hebben. Keurig geschreven foliovellen voeren ons van Der Cicerone-Verlag te Leipzig, via Cassirer Berlijn, naar Praag, Stockholm, Londen, New York, Parijs, Belgrado, Toulouse, Tunis. Kriskras door elkander met exacte adressen. Een unieke megalomane documentaire in het vlak der publicistiek. Met recht mocht hij in de Voorrede van Theorie der Evolutie stellen: ‘Na een arbeid van twee-en-veertig jaar in een zwaar en moeilijk bestaan, in strijd met alle partijen en klieks, is het voor mij een zeer groote voldoening, dat in elk geval deze helft van mijn taal-theorie de wereld ingaat.’⁸ Hij voegt eraan toe (ons herinnerende aan de Inleiding van de Dante-vertaling): ‘Elke kritiek, die niet getuigt van opzettelijke vijandschap, zal mij welkom zijn.’

Hij kon gerust zijn. Deze keer geen Salverda de Grave en nog minder een Miskotte; ‘bij alle kinderen Israëls zou niet een hond zijn tong verroeren ...’ Wat had het ook voor zin zo’n boek te kraken, wat toch impliceerde dat je de auteur minstens dan wel min of meer au sérieux nam.

Ons rest het beeld van een neurotische knaap, die in 1888 wordt afgewezen voor zijn eindexamen H.B.S. en die dan helemaal op eigen kracht begint met het project van een wereldtaal en een eigen schrift. Ongeveer tezelfder tijd, dat in het oosten van Europa de student Zamenhof ploetert aan zijn — door Rens als mengtaal verworpen — Esperanto.⁹

Twee jodenjongens, produkten van hetzelfde lot, gegrepen door

60