J.K. Rensburg 1870-1943 - een Joodse graalzoeker

symbolen wordt nauwelijks gerept in het oeuvre van iemand die toch zeer gevoelig was voor (Aziatische! ) symboliek in het algemeen. Eén keer spreekt hij over joods bijgeloof in raillerende zin. Van de synagoge (sjoel) is nergens sprake, evenmin van het joodse jaar of van bar mitswa (kerkelijke meerderjarigheid).

Jacques Karei, Victor en Eugénius, men kan zich de namen van drie zonen joodser voorstellen. Dat de oudste naar de vader werd vernoemd is bovendien in joodse kringen hoogst ongebruikelijk.

Toch zegt dat niet alles. Rudimentaire bindingen heten zich gelden in deze hyper-gevoelige, die natuurlijk overal als joods type werd aangevoeld. Die in Amsterdam verkeerde temidden van socialistische, progressieve kringen, waar joodse humor en spiritualiteit de sfeer bepaalden. Hoe geestig kon hijzelf niet uit de hoek komen. ‘Er bestaat een Joods spreekwoord: Waar licht is, is vreugde, maar dat laatste komt ook wel eens in het stikdonker voor ....’ Aldus een ondeugend grapje in zijn nalatenschap.

De Jodenhoek, de joodse massa boeide hem. De jood het ‘voornaamste voortype van den Mens der niwe, Messiaanse Era’ werd in het Getto bewaard. Dit Getto was ‘evenals de Mir, Zadroega of Commune met gemeenschappelik grondbezit — een voorvorm van de toekomstige Maatschappij’. De joden waren ‘het Sentrale en Pannaat-sionale Volk, hetzij al dan niet daartoe uitverkoren door een goddelike macht, en dus in ider geval de Koning onder de naatsiën.’

De gebeurtenissen rondom het Oranjehuis deden hem nadenken, over de Nederlandse joden speciaal. Hij vond op zijn weg het populaire boek van Tobias Tal, Oranjebloesems uit de gedenkbladen van Neerlands Israël⁹, geschreven als Feestuitgave bij de inhuldiging van H.M. Wilhelmina, Koningin der Nederlanden, in 1898 te Amsterdam. Tobias Tal was de — ook als kanselredenaar — bekende opperrabbijn van Rens’ geboortestad ’s-Gravenhage. De inhoud ervan inspireerde tot het 2e hoofdstuk: Israël en Oranje, een historisch aperçu van de innige banden tussen het Nederlandse vorstenhuis en de joden.

Want Rensburg, als Alexander Cohen al vroeg geëvolueerd van anarchist tot monarchist¹⁰ , staat plotseling voor ons als een galoet-ideoloog, passend in een eeuwenoude traditie. De historische rol die hij de joden had toebedacht, wortelde in een monarchistische tendens die het diaspora-jodendom hier altijd had gecultiveerd. Zoals de slaven op Curaçao en in Suriname Willem III beschouwden als hun persoonlijke bevrijder (dezelfde die door Multatuli wordt aangeroepen aan het slot van de Max Havelaar), zo associeerden eeuwenlang de Nederlandse joden hun relatief gunstige galoet-positie aan het vorstenhuis. Zolang het de familie Oranje goed ging, ging het

40