De zoon van een gazzen

Waarde De Haan,

Ik heb door een gesprek dat ik heden met R(oukema) had, eenig meerder inzicht gekregen in de wording van het boek. En terwijl ik u als medewerker aan Het Volk dadelijk en beslist heb moeten afstooten, doe ik dat persoonlijk niet, voor het geval dat gij in deze voor u moeilijke dagen eens mocht willen spreken met iemand die wat ouder is, en die het leven kent voor welks moeilijkheden gij maar zwak en ongewapend staat.

Zeker, de Joodse partijgenoot Mendels had zich gestoten aan de formulering van het korte berichtje in het arbeidersblad, waar gewaagd werd van ‘de heer De Haan’. In zijn briefje aan Jacob vraagt hij sarcastisch: ‘is u geen partijgenoot meer?’ En hij spreekt zijn waardering uit ‘voor wat u met zoo beperkte middelen van de zoo ondankbare rubriek voor kinderen hebt gemaakt’. Maar mr. Maurits Mendels, die de De Haans uit Zaandam kende, hoefde geen journalistieke verantwoordelijkheid te nemen in een functie van hoofdredacteur. Nogmaals: Tak kón niet anders. En de Open Brief aan P.L. Tak, Hoofdredacteur van Het Volk; Lid van het Partijbestuur der S.D.A.P.; Lid van de Provinciale Staten van Noord-Holland; Lid van den Gemeenteraad van Amsterdam; Lid van de Schoolcommissie te Amsterdam; Lid van de Gezondheidscommissie te Amsterdam; Redacteur van De Kroniek; Voorzitter van de Vereeniging: ‘Kunst aan het Volk’, door Jacob Israël de Haan, is hoogstens een artistieke slag in de lucht - typerend voor de onrust en de angst van een pathologische, gespleten figuur, die zich te pletter moest lopen tegen een conventionele wereld. ‘Een angstig vragen of ’t maar niet beter is te laten wat niet te verweren valt. Er is een storm van leed over mij heen gewerveld, en daar ben ik niet schadeloos uit opgetreden. Ik ben zeker, heel zeker, dat ik gedurig meer te verduren krijg. Het was beter als ik boog; over de buigbaren onweert de dondering heen.

Maar ik kan het niet:

Omdat meer dan vrede en vriendschap, het recht ons van waarde moet zijn.

Omdat meer dan schijn-rust; schijn van eenheid, de rechtvaardigheid voor onze partij werkelijke waarde heeft.

Daarom moet ik uw handelingen bar, nakend neer-zetten, ontdaan van ie-deren omhang.

Ik moet het.

Neen, neen, te wreken wensch ik mij niet. Als men dit zegt, moet ge het niet gelooven. Want alle dingen hebben iets beters, waardoor ze bestaan.

61