De zoon van een gazzen

Na school kreeg ik ’n spietsje over “prestige” en “tact”. Dat ik natuurlijk aan me laars lapte. Ik ben lekker niks bang voor allemaal niet. Ik ben verreweg de jongste en maar tijdelijk, maar ik laat me niet knoeien. Je weet ik woon haast ’n uur van school af en bovenmeester woont er naast. Nou begint de school om kwart voor 9, maar om half 9 mogen de kinderen al binnen komen en moeten wij er zijn. Per ongeluk kwam ik 10 minuten te laat om die pijn in m’n been. U is wel laat van morgen, zegt lawaaischopper. Ja hè, zei ik, wie zou ’t eerst van huis gegaan zijn? U of ik.

Hij stupéfait zei niks. Van de week had-i een mop. De prijzen waren gekomen. En we moesten ze klaarmaken. Ieder voor zijn klas uitzoeken. Bovenmeester die geen klas heeft natuurlijk, die niks. Leuterde. Zei op ’t laatst: Nou moesten we voor mijnheer De Haan nog ’n rammelaartje koopen.

Ja, zei ik, en voor u ’n luie stoel, dan kan u rusten van ’t werk, dat wij doen. Over handhaven van gezag gesproken: Zeg, wat is gezag toch prettig. Daarom geloof ik dat een zooi gezagsmenschjes zoo conservatief zijn. Vanmiddag moest er ’n jong weg. Die was toch wel erg brutaal geweest. En toen huilde-i zoo of-i erin mocht en dat vind ik toch maar wat leuk. Maar ik heb hem heusch moeten wegdoen, want ’t was zoo erg brutaal. Maar ’t was toch valsch om ’n beetje prettig te vinden van dat huilende jong. Gisteren ben ik met de heele troep uitgeweest. Naar Zaandam en omstreken, ’t Mocht niet zei de bovenmeester buiten de stad. Ik natuurlijk toch, mijn opperhoofd lijdt aan chronische in-z’n schulp-kruiperij. Hij zei: ’t mag niet. Ik zei: maggen of niet, ik doen ’t toch.

En aldus gebeurde het. Met de boot. We hadden een grote reductie. Dus was ’t goedkoop.

In Zaandam zongen de jongens: Meester De Haan gaat nooit verloren.’

De kinderen vinden hem al spoedig gek; er zijn ouders, die hem gevaarlijk gek gaan vinden. Voorlopig geldt dit laatste echter vooral zijn radicale linkse opvattingen. Hij staat daarin niet alleen. In de geschiedenis van het Nederlandse Jodendom zouden meer kinderen van rebbes optreden, die het socialisme in revolutionaire richting mochten beïnvloeden. De jaren in Zaandam kwamen hun rechten opeisen. De leerling van de Haarlemse Kweekschool vond omstreeks 1900 de leer van zijn mede-Jood Marx.

Ik las Marx en zijn overmachtig woord Ongenadig hatend hield mij bekoord,

Dat ik in strijd en luide kracht Mijn vrede dacht.

58