De zoon van een gazzen

ber 1852 te Zutphen geboren was. Een vrouw dus, die bijna 13 jaar jonger was dan hij.

De familie Rubens was wel allerminst een produkt van de Mediene. De overgrootvader van Betje, Barend Salomon Rubens, geboren omstreeks 1775, was winkelier te Amsterdam. Haar grootvader, Meijer Barend Rubens, was kantoorbediende aldaar. Diens eerste vrouw was van Portugese afkomst en heette Branca Curiel. In dit vroege stadium (het huwelijk werd gesloten op 6 december 18x5) moet een alliantie tussen Asjkenaziem en Sefardiem als een hoge uitzondering worden beschouwd. Meijer Barend trouwde in 1827 met Sara Wolff de Jonge, een meisje uit de eerste Asjkenazische stand. Onder de getuigen bij het huwelijk treffen wij o.m. de naam aan van Abr. Em. de Beneditty.

Betjes vader Moses Meijer Rubens, te Amsterdam in 1818 geboren, verliet de hoofdstad, waar zijn familie in aanzien was. Wij kennen slechts simpele feiten en dienen ons bij gebrek aan details te onthouden van ieder commentaar. Hij trouwde te Oss op 12 augustus 1847 met Jetta Levison, afkomstig van Bergen op Zoom. In 1852 vestigde het gezin zich in Zutphen, nadat man en vrouw aanvankelijk te Oss een bestaan hadden gevonden. Daar ook werden de beide oudste kinderen (jongens) geboren. Betje, het derde kind, zag te Zutphen het levenslicht; er volgden nog twee meisjes.

Moses Meijer Rubens was winkelier en na zijn dood in 1857 heet de weduwe ‘winkelierster’. Het echtpaar woonde in het pand Rijkenhage E 9, dat in 1950 werd afgebroken; een betrekkelijk klein winkelhuis. Jetta Rubens-Levi-son hield het economisch in de Gelderse stad echter niet uit en vertrok reeds in 1859 wederom naar Oss.

Betje Rubens was een nerveus, neurotisch meisje. Van nature zeker niet onintelligent, had zij naar de normen van die tijd een uitstekende opvoeding genoten. Zij las veel en graag en vertoonde bovendien alle typische kenmerken van een dochter uit een oer-Joodse familie, die kon bogen op een eeuwenlange familie-traditie. Was de grote Amsterdamse Parnas Salomon Rubens niet een van haar voorvaderen geweest! Stamde zij niet af van het Amsterdamse geslacht der ‘Boeletjes’ en was de kroniekschrijver Salomo Zalman ben Eizek, in de volksmond Zalman Boel genaamd, niet een van haar stamvaders? Waren zij niet gelieerd aan de Lehrens? Had Salomon Barend Rubens niet een prachtige bibliotheek bezeten, waarvan in 1857 een Auctie-catalogus was verschenen, die tot de dag van vandaag ook ons nog kan imponeren?

Nog bij het huwelijk van Betjes ouders straalt iets door van een zekere welstand. Moses Meijer, haar vader, wordt onderwijzer genoemd. Moeten wij

14