Tolk van 't olle volk

48

NEKOME/Hebr. NEKAMA = wraak. In het taalgebruik vooral: leedvermaak. Doar heb ik nou echt nekome van. Ook populair de uitdrukking NOUKEM WE-NOUTER WEEZN = haatdragend zijn, letterlijk geformuleerd naar Levi-ticus 19:18, waar het overigens luidt: "Gij zult niet wreken, noch toorn behouden tegen de kinderen uws volks.....

Dij sjouget kin ook niks vergeetn, das ' n échte noukem wenouter. En dat nuimt zok 'n goie jehoede.

NEPPEN/Zie BR 84, waar de term NEP en NEPPEN naar hun oorsprong onverklaard worden gelaten. Ik ga uit van een plaats in de Bab. Talmud (Baba Batra 94a), waar wordt medegedeeld, dat een koper zich moet laten welgevallen, dat het koren nu eenmaal kaf bevat. Het is de gewoonte, dat er een steekproef wordt genomen. Voelt de koper desondanks wantrouwen, dan heeft hij het recht de hele partij te laten zeven. De ingewikkelde procedures kunnen wij buiten beschouwing laten. Essentieel is, dat het talmudische werkw. NAPA/NPH = ZEVEN. Duidelijk de oorsprong van NEP. Ook in de term AFVAL worden wij naar onze volkstaal verplaatst. Het woord, daarvoor gebruikt, TIN-NOFET staat aan de wieg van ons TINNEF = rommel. Hoogst opmerkelijk, dat in de kontekst van het handelsjargon beide talmudische uitdrukkingen zich hebben gehandhaafd.

NESJOMME/Hebr. NESJAMA = ziel. Hai hèt 'n jiddisje nesjomme = hij heeft een zuiver joods innerlijk. Daartegenover: een verloren nesjomme. Beem RT 85 "een waaghals". Wij moeten eerder uitgaan van de religieuze gedachtengang, dat de ziel - dat centrum van de joodse mens - onsterfelijk is. Na de dood (van het lichaam) wordt de nesjomme door God BEWAARD. Dat ook is de zin van de formulering, die steevast op grafzerken voorkomt: Moge zijn/haar ziel BEWAARD blijven in de bundel van het eeuwige leven. Een "VERLOREN nesjomme" valt daarbuiten. Daarmee wordt gedoeld op iemand, die niet voldoet aan de eisen van het jodendom. Dij steurt zok nait aan God en gebod, das 'n vertoorn nesjomme.

NEUZE/TL 606, nogmaals het ons bekende rijmpje "Jeude Jeude wat jeukt

mie", nu onder de noemer "Kwelspreuk" en in gewijzigde versie. Onder toevoeging:    (Stad);    ik    heb het daar nooit gehoord.

NIEGESJ/Hebr. NIEGOESJ = toverij, waarzeggerij. Het woord is bijbels.

Vgl. b.v. door middel van beker, Genesis 44:5. Vandaar: bijgelovigheid en vooral bijgelovige vrees. Waar vroegere joden al niet bang voor wareni Nait doun, Bram, doar heb ik niegesj aan.

Dialectische uitspraak van jehoede oet de Pekel (ik hoorde het van mien opoe): Wiltoe leuvm - ik heb niegesj aan dij niegesj.

NIGGEN/Hebr. NIGGOEN = melodie, traditionele synagogale zangwijs. Mv.

NIGGOENEM/NIGGOENIEM. Men was daar sterk aan gehecht. Beligje Polak (Bottema 82): "Mijn vader (Benjamin Samson, 1872 geboren in Delfzijl op de Molenberg) zong veel maar (!) bijna altijd Joodse melodieën en wisselde die uit met meneer Gokkes, de voorzanger, of met meneer Borstel de sjammes uit Appingedam."

De invoering van nieuwigheden (vgl. KOOR) wekte vaak heftige weerstand op. In Stad bleef de herinnering levendig aan "dij mooie nig-goenem van olie gaazn Juda Izaak Vleeschhouwer".

NISSEM/Hebr. NISSIEM; mv. van NES = wonder. Vooral in de uitdrukking NIS-SEM WENIFLO¹ ES (NIFLA'OT) = wonderen en wonderbaarlijke daden. Een gemakkelijk in het oor liggende alliteratie. De betekenis ontwikkelde zich in oneig. zin: Hai vertelde aaltemoal nissem weniflo'es;