Tolk van 't olle volk

43

vertaling, eindigt de ontwikkeling op den duur zelfs hier en daar in uitsluitend Nederlands. De Inleiding bij Jongeling informeert doorgaans betrouwbaar.

MATTONE/Hebr. MATTANA = geschenk. Fooi, die-men aan de ambtenaar gaf bij

speciale gelegenheden en op speciale tijdstippen van het joodse jaar. Dij kootsen gèft dikke mattones. Daaraan ontleende deze vaak ceremoniële voorrechten ter synagoge, 'n Aarme jid krigt op jontev nooit 'n MITSWE. Zie verder. De mattone lag in het verlengstuk van de minimale salariëring der kerkelijke ambtenaren. In advertenties werd niet zelden nadrukkelijk toegevoegd: "met emolumenten".

MAZZEL/Hebr. MAZZAL = ster, planeet, sterrenbeeld van de dierenriem. In de volkstaal via "gelukkig gesternte" tot geluk als zodanig. Vooral MAZZEL TOW = gefeliciteerd, proficiat, dus eig. een gelukkig gesternte. Een geluksvogel wordt een bemazzel genoemd. Doe bist aaltied 'n bemazzel en ik blief de sjlemiel.

MAZZELDIK/MAZZELDIG. In twee "wensen" gebruikelijk. Allereerst:    'n    maz-

zeldikke woch; zie SPEISENACHTOBEND. Vervolgens tot in onze tijd hoogst gebruikelijke wens aan zwangere vrouwen:    'n    mazzeldikke    mi

nuut. Bij Beem/W een toelichting die aantoont hoe ver wij verwijderd zijn geraakt van de oorspronkelijke mystiek in ons milieu. De romanist Polak, die de uitdrukking maar vreemd vindt, komt op de ingenieuze gedachte dat MINUUT = MINUIT. Beem acht dit blijkbaar mogelijk en verklaart: "Ik wens U een vlugge en voorspoedige bevalling." Wij hebben hier de letterlijke neerslag voor ons van een bijbeltekst, ontleend aan Jesaja 54, het hoofdstuk, dat door de kraamheer aan de deur van de kraamkamer werd voorgelezen. In dit caput wordt gesproken over de "onvruchtbare die niet gebaard heeft". In de mystiek is heel de zwangerschap omgeven met angst voor de duivelen, die op het beslissende moment wel eens noodlottig zouden kunnen ingrijpen. In het zevende vers heet het: In een zeer klein ogenblik heb Ik u verlaten maar met grote liefde zal Ik u weer tot mij verzamelen. REGA KATAN = kleine minuut. Daarom gaat het in deze wens. En als we nu weten, dat het Hebr. woord voor liefde = RAGAMIEM = MOEDERLIEFDE (van REGEM = MOEDERSCHOOT), dan wordt de uitdrukking geheel in haar authentieke kontekst geplaatst. Ik voeg daaraan toe, dat MAZZELDIKKE MINUUT in de regel fluisterend werd uitgesproken, waarop de zwangere vrouw nog eens extra reageerde met de vinger op de lippen: sst, als om de boze geesten niet op haar toestand opmerkzaam te maken. Heel vaak volstonden de wensende joden eenvoudig met: M/M. Voorzichtigheid was hier geboden.

MEELES/Uitsluitend in de uitdrukking: Hai hèt gain poosjet (rooie duit)

in de meeles. Komt bij Moormann herhaaldelijk voor, zonder etym.verklaring. Ik denk aan het Hebr. METELET (METEELES) = doek, waarin in vroegere tijden de koopwaar werd meegedragen; mars. Vgl. hij heeft niets, niet veel in zijn mars.

MEGIELE/Hebr. MEGIELA = vergeving. Speciaal MEGIELE PRAJEN = vergiffenis afsmeken, tegenover gestorven ouders. In sommige killes gebeurde dat terstond na het reinigen van het lijk. Ik heb het meegemaakt aan een open graf. Nadat alle ceremoniële formaliteiten waren beëindigd, nodigde de rebbe de (in dit geval) enige zoon uit tot het uitspreken van zijn persoonlijke belijdenis.

MEGILLE/Hebr. MEGILLA = rol. Bij uitstek: de rol van Esther. Overgegaan in het taalgebruik als een lange verhandeling, speciaal brief. Dij