Tolk van 't olle volk

3,9

met de zorg voor gestorvenen bezighield. Zie eerder GEWRE. Een essentieel onderdeel van het gemeenteleven.

KATSEW/Hebr. KAT SAW = slager". De KATSOWEM (KATSAWIEM) stonden te boek als ongemakkelijk en grimmig. Typerend gezegde:    'n patsef (= gezicht) as

'n katsew.

KEEL/ln de uitdrukking BARSJTKEEL = veelvraat.

KEILEW/Hebr. KELEW = hond. Mv. KELOWEM. Voor niet-joden gebruikt.

KEPOERES/TL 399: kepoerom = kepot. (Uit het Jodenduits). Afgeleid van

Jiddisj KAPPORE/Hebr. KAPPARA = verzoening. Zou te maken hebben met het gebruik op de dag vóór de Grote Verzoendag een symbolisch offer (een haan) te slachten, als zoenoffer. De betekenis slachten/afslachten zou dan het oorspronkelijke KAPPARA (KAPPORE) hebben vervangen. Iemand "kepore" maken. Misschien heeft ten onzent de associatie van kepore en kepöt volksetymologisch nog een rol gespeeld.

KETEW/Hebr. KETEW = soort duivel. Naar Psalm 91:6. "Voor het verderf dat op den middag verwoest." De traditionele vertaling van orthodoxe joden uit de oude sfeer luidde: "Voor de KETEW JOSJOED TSOHOROJIEM", dus een met name genoemde demon. Deze hele Psalm 91 past in de sfeer van het herhaaldelijk te berde gebracht joods bijgeloof. Zie vers 5, waar naar de traditionele interpretatie eveneens duivelen worden bedoeld. De Psalm werd als afweer in het algemeen tegen "plagen" gebruikt. Een heel caput op zichzelf, ook in de geschiedenis van onze mediene. Tot in het dichtwerk van Jacob Israël de Haan vinden we daarvan sporen. Ik hoor nog duidelijk iemand zeggen: "Oppaazn veur de ketowem." KETOWEM/KETAWIEM. Het daarvan afgeleide zelfstandige naamwoord KETOWES later ook gebruikt in de oneig. betekenis van gekheid, spotternij. In het gezegde "Van ketowes komt sam hamowes"

(= van gekheid komt vergif) voel ik een waarschuwing uit een periode, dat men de demonologie niet meer serieus nam. Paaz mor op, miejong, volgt gezegde. Interessante benadering bij A. Löwinger Der W'Lndgeist Keteb (Jahrbuoh Jüd. Volkskunde 1924/1925).

KEWOERE/Hebr. KEWOERA = begrafenis. KEIWER (KEWER) = graf. KEIWEROWES

(KEWER AWOT) = graf van voorouders = begraafplaats (het gewone woord). Na de KEWOERE begon het KADDESJ-ZEGGEN door de mannelijke wezen. KADDESJ (KADDIESJ) = "Heilige". Een gebruik dat zich tot in ongelovige kringen handhaafde. De zoon "zegt" elf maanden lang dit gebed voor overleden ouders. Zo sterk identificeerde men hem met deze religieuze plicht, dat moeders hun enige jongen "mien Kaddesj" plachten te noemen. Doe bist mien Kaddesj miejong - ik bin wies mittie.

KIESJEF/Hebr. KIESJOEF = toverij. Ook werkwoord KIESJEVEN. Bijbels woord, vgl. Deut. 18:10 en Exodus 22:17.

KILLE/Hebr. KEHILLA = gemeente. Hèt woord voor joodse gemeente in al die kleine plaatsen op het platteland. Vgl. Deut. 33:4. Wie binn mor ¹ n klaaine kille - mor wie vuiln ons hail riek mit 'n ander. KILLE KOU-DESJ = KEHILLA KEDOSJA = heilige gemeente. Naar traditionele formulering; in de regel afgekort K.K. Naast KILLE ook KAAL = Hebr. KAHAL = vergadering; zie Genesis 49:6.

KIMPET = kraambed. Heel gebruikelijk.

KLABBE/TL 417. In de Veenkoloniën vaak plaatsbepaling voor adressen van balbattem. Joune (Jonas) Cóhen bie dij en dij klabbe. Op Kenoal ook via het begrip VE(R)LOAT = sluis: Oom Simon bie 't zoveulste veloat.

Ik ga nog even door: Oom Bram bie Hoanekaampe, neef Doantje bie Zuudwenn. Een stukje mediene-topografie.