Tolk van 't olle volk

24

vijandige bepaling/het daaruit voortvloeiende gevaar. In die zin nog gebruikt. Tenslotte als vloek: krieg    de gezeire.

GIBBER/Hebr. GIEBOR = held, sterke kerel.    ¹n Gibber van¹n    gooij. Zie

verder NEIDER. Ook GEWOERES (GEWOEROT) kwam voor, in de zin van sterke verhalen. Leuf dij gewoeres nait aalmoal.

GIEJEW/Hebr. GIEJOEW = recht hebbend. Bijv. op een bepaald voorrecht ter synagoge. Iemand, die jaartijd heeft (zie JOARTIED) en daarom opgeroepen dient te worden voor de tora. Zie OPROEPEN. De medienejoden waren op dit punt uiterst gevoelig. De details lagen in zwaarwichtige reglementen vast. Problemen ontstonden als er meer GIEJOEWEM waren dan gelegenheden. Het kon hoog lopen. Medienejidn wazn kowed-gevuileg. Een oud-Oosterse rest. Zie    KOWED.

GODE/Afkorting van HAGODE, Hebr. HAGADA =    verhaal. In    speciale    zin het

vevhaal van de uittocht uit Egypte. Zie SEIDER. Dit begrip GODE in GODEMANNETJE, opvallend klein iemand, gevormd naar afbeeldingen in algemeen gebruikte Amsterdamse edities. Dij klaaine Stern is net ^fn godemannetj e.

GOMBRECHT/Ook gespeld COMPRECHT, afk. KOMPE. Zie Bottema passim. De naam Gompert/Gompel etc. zeer verbreid. Familienaam Gomperts.

GOOGEM /TL 269 = slim; uit het joods. Het Hebr. GAGAM = wijs. De GAGAM is bij uitstek de figuur, die de wet beheerst en haar kan interpreteren. In de joodse omgeving waaruit ik voortkom, werd googem als iets positiefs aangevoeld.

GOOIJ/Hebr. GOJ = volk, gens. In mijn oren ligt de aangegeven klank. In het meerv. GOIJEM. Das 'n gemaine gooij/Das ¹ n rechtschaffen gooij. Eerder heb ik het neutrale karakter beklemtoond. Zie AREILEM.

GOIJ GOMER/GOJ GAMOER = volmaakte goi. Gezegd van een jood die op de

meest volmaakte wijze als een ongelovige leeft. Gevormd naar TSAD-DIEK GAMOER = een volmaakt vrome.

GOUMEL BENSJEN/Doelt op een gebed dat werd uitgesproken, nadat men ternauwernood aan de dood was ontsnapt. GOUMEL (GOMEL) afk. van HA-GOMEL = Die weldaden bewijst. In algemene zin gebruikt t.o.v. iemand die de dans ontsprongen was: Doe kist goumel bensjen/Doe magst wel goumel bensjen. Het officiële formulier werd in sjoel door de "geredde" uitgesproken o.m. na het herstel van een ernstige ziekte, na een grote zeereis etc.

HAAIMAN/Joodse voornaam, altijd voluit. Haaiman Bargeboer, din bin ik

midn in Winschoot. Terstond voeg ik hier toe: HARTOG, uitgesproken als ATTEG. Afgekort ATJE. Atje Bollegraf, de sjammes bie ons {TL 304).

HAARD/Als typische uitdrukking vermeld ik hier, dat een stokoude buurman in sjoel - als ik hem na afloop van feestdagen - "nog veule joarn" wenste, steevast, tot zijn dood op hoge leeftijd, antwoordde:    'n

haarde kop dij 't wéér beleeft.

HAGGELEN/TL 297: Haggeln, aggeln = 1. eten etc. (Uit het Jodenduits).

2. gulzig eten. Tot zover citaat.

Wij moeten uitgaan van AGGELEN/Hebr. AGOL = eten. Subst. AGIELA = eten. In de joodse volksmond AGIELE. Daaruit AGGELEN. Doodgewoon: eten. Doar ist goud aggeln. Hou waz de agiele?

HASJEM/Hebr. = de Naam (van God), die men niet mocht uitspreken. Bedoeld de vier-letterige naam, zoals deze in.de bijbel voorkomt. Vandaar alleen de aanduiding. In dit begrip voelde men iets magisch. Ook wel: HASJEM JISBOREG = de Naam zij geprezen. Vulgo SJEMJISBOREG. Ook HA-SJEM JISMEREINE = de Naam moge ons behoeden. De laatste uitdrukking