Tolk van 't olle volk

33

Lutjebroek. Ook de term GAAZEREBBE wijst in deze richting. Etym. denk ik aan "gaazn en rebbe". In de zin van iemand, die zich verbeeldt allés te kunnen. Men bedenke, dat een gazzen met dé zogeheten minimale- "laagste rang godsdienstonderwijzer" soms terechtkwam in een milieu, waar zich balbattem bevonden, die veel meer van het oude jodendom wisten. Zij keken op de ambtenaar neer. Later sprak men wel honend van een "gazzen/rebbe/brugophaler".

GAZZER/Hebr. GAZIER = varken; symbool van onreinheid dat in betekenis

overging tot het algemene onzindelijkheid. Een gazzer is een verdorven mens. Ook gebruikt voor mede-joden. Het werkwoord GAZZEREN = de boel vies maken. Een GAZZERFRESSER = een jood, die verboden spijs nuttigt. VERGAZZERN = bederven. Vergazzer mie dij boudel nait.

GEIDER/Hebr. GEDER = vertrek. Speciaal waar joods godsdienstonderwijs werd gegeven. Het woord in mijn jeugd alleen nog gehanteerd door een oudere generatie. Most nait noar geider tou, miejong? De omgeving sprak oneerbiedig van jeudnschoule. 't Liekt hier net op 'n jeudnschoule = janboel. Vgl. jeudnkerk, TL 374.

GEIR/Hebr. GER = vreemdeling. Terminus technicus voor proseliet. Men

stond afwijzend tegenover zieltjes-winnen. Vrouwlijk GEJOERES. Een geir werd in sjoel opgeroepen als "zoon van onze aartsvader Abraham" met wie de historie der (besneden) joden heette begonnen. De besnijdenis als teken van het VERBOND/BERIET. Op een grafsteen bij Jongeling vind ik onder Nieuweschans 31 vermeld: "de tot het jodendom bekeerde vrouw (gejoeres) Sara/dochter van Abraham." Cultuurhistorisch valt op te merken, dat het hier gaat om een Duitse vrouw Sarah A. Ries. Over de grens kon men gemakkelijker dan in Nederland tot het jodendom overgaan.

GENNET/van Hebr. GEN = gratia, gunst, betekenisverschuiving naar lieftalligheid. Zeer genuanceerd begrip, dat wij in GEINTJE tegenkomen. GENNET vooral van een lief en hartelijk vrouwmens, 'n Gennet ponem (= gezicht/uiterlijk), 'n Gennet wicht.

GESJIEWES/Hebr. GASJIEWOET = importantie. Vgl. GOOSJEW/GASJOEW. Een goo-sjewe jid. Bedoeld iemand die tot de GASJOEWE HAKEHILLA (= notabelen) behoorde. Betekenisverschuiving in de richting van goedmoedig. Wij moeten denken aan de associatie met een persoon, die omdat hij met iedereen kon opschieten tot de aangeziene figuren van de kille behoorde, 'n Gesjiewes van 'n vraauw. Ook:    'n gesjiewes van een gooi.

GESLACHT/TL 252: 't Olie geslacht = de Joden. Ik heb het nooit gehoord.

GET/Hebr. GET = scheidingsoorkonde; bijbels, zie Deut. 24. Daarvan in het Jiddisj het werkw. GETTEN. D.w.z. dat een man zijn vrouw GETTE, want de rechtspositie der vrouw in dezen was (is) van secundaire aard. Grapjes over een bekende figuur die zich niet al te veel aantrok van de banden des huwelijks: Dij hèt gain verlet om 'n get.

GEWRE/Hebr. GEWRA = gezelschap, vereniging. Vgl. GAWER. Vooral gebruikt

voor het in gezelschap beoefenen van torastudie (lernen). In de provinciale killes speciaal op sjabbesmiddag. Dit lernen stelde in de Ommelanden nauwelijks meer iets voor. In technische zin verstond men onder de GEWRE: de GEWRE KADIESJE (GEWRA KEDIESJA) = het heilige gezelschap. De vereniging, die zich bezighield met de zorg voor* doden in de meest algemene zin. De vrouwen kwamen bij elkander om lijkkle-ren te naaien (zie SARGENES).

GEZEIRE/Hebr. GEZEIRA = woest land, zie Lev. 16:22. Het woord maakte een ontwikkeling door, die naar betekenis resulteerde in: noodlot/joden-