Van Israelieten tot Israeliers

zocht en gevonden. Ook in West-Indië, waar volgens - zelfs veel later -voorkomende “theorieën” de Indianen van Joodse afstamming zouden zijn...

Naar dit deel van de wereld zijn in de loop der 17e eeuw vele Sefardiem uitgeweken, ook en vooral uit Nederland. Het was niet het minst dit Joodse aandeel aan de ontwikkeling van de Nederlandse koloniën, dat ook staatsrechtelijk de positie der Joden in Nederland sterker maakt.

Dat bestaande relaties der Portugese Joden met gebieden als bijvoorbeeld Brazilië voor de Nederlanders van betekenis waren, is gemakkelijk toe te lichten. Toen de Nederlanders er omstreeks 1624 kwamen, waren er trouwens al veel Joden. De eerste blanke bevolking van Brazilië bestond nl. voor het grootste deel uit gedeporteerden (“degradados”) èn door de Inquisitie veroordeelde Joden. In een iets later stadium komen de Marranen naar hier — de schijnchristenen - die zich weldra bij deze Joden — hun eigenlijke stambroeders — aansluiten. Gevaar was immers in dit verre land vanwege de Inquisitie niet direct te vrezen.

Toen — mèt de Nederlandse vloot — opnieuw Joden naar Brazilië kwamen, werd de zuigkracht der groep op deze Marranen nog sterker. Er ontstond aldus een vrij groot centrum, dat economisch en geestelijk voor Joden ongekende perspectieven bood. Men schreef naar Amsterdam, waar vrienden en verwanten woonden, en wees hun op de mogelijkheden die in dit dorado van Zuid-Amerika voor het grijpen lagen. Een immigratie-propaganda zette in met als slogan: Voor Joden vrije vestiging! Want daartoe was inderdaad door de Nederlanders besloten.

Aan deze uitnodiging gaven in 1642 Chagam Isaac Aboab da Fonseca, Mozes de Aguilar en enkele honderden Amsterdamse Sefardiem gehoor. Dit gezelschap legde mede de basis voor de eerste bewust-Joodse gemeenschap in dit uiterste Westen. Isaac Aboab, later geremigreerd, werd de eerste Rabbi der Amerikas.

Toen het gezag der Hollanders begon te tanen en begin 1654 Recief in de handen der Portugezen viel, werd bij de geaccordeerde vrije aftocht ook de Joden toegestaan naar elders te vertrekken. Zij wendden de steven naar Suriname, Curagao en... Nieuw Nederland!

In 1954 vierde de Joodse gemeenschap van New York (ruim 2.000.000 Joden!) haar driehonderdjarig bestaan. Een typisch Amerikaanse goodwill-reis van Israël Goldstein langs Curagao, Suriname, Brazilië en Amsterdam voerde in de zomer van dat jaar de liberale Rabbijn uit New York nog eenmaal langs de paden van onze voorouders. Voor de Joodse Gemeente van Paramaribo was zijn komst een gerede aanleiding om nog eens met boten naar de Joden-Savanne te varen om daar de graven van de pioniers te bezoeken en de ruïne van de oude Esnoga uit 1685.

65