Van Israelieten tot Israeliers

eeuw genaderd. En al lijkt dit uitstapje wat ver en schijnen de grote gebeurtenissen een wat vage achtergrond, tot goed begrip van dit stukje Joodse geschiedenis is dit alles noodzakelijk.

Want de Franse politiek in dit Midden-Oosten van 1840 mislukte. Frankrijk èn Mehemet Ali vonden in hun strijd tegen Turkije Rusland en Engeland tegenover zich. Het enthousiasme in Parijs laaide hoog op. Het overbrengen van Napoleons stoffelijk gebeente zou dit nog aanwakkeren. West-Europa kwam in beweging; in Duitsland ontstond in die dagen de “Wacht am Rhein’. Toen bleek spoedig dat Frankrijk zichzelf had overschat en verleende de burgerkoning minister Thiers zijn ontslag.

Op de vijfde februari van dit jaar verdween plotseling te Damascus een Capucijner monnik, Pater Thomas, die een grote bekendheid genoot als natuurgeneeskundige en inenter tegen pokken. Als zodanig bezocht hij dikwijls Joodse huizen, zoals blijkbaar ook geschied was des daags vóór zijn verdwijnen. Spoedig verbreidde zich het gerucht dat de pater zou zijn geslacht voor rituele doeleinden en dat met name zijn bloed zou zijn gebruikt voor het bakken van de rituele Paasbroden, matsoth (vulgo: matzes). Een oud sprookje begon een nieuwe historie.

Vooral de activiteiten van de reeds genoemde Franse consul — overigens een man van twijfelachtig allooi — leidden tot het opzwepen van alle anti-Joodse krachten onder de licht ontvlambare bevolking van de Syrische hoofdstad. Vervolgingen en martelingen waren aan de orde van de dag. De kritieke fase, waarin zich de Franse politiek in het Midden-Oosten bevond, deed zelfs een man als Thiers vreemd omspringen met normen van fatsoen en redelijkheid. Hij nam de consul in bescherming toen het Joodse lid van de Kamer van Afgevaardigden Fould hem hierover interpelleerde. “Frankrijk is tegen ons,” riep Crémieux vertwijfeld uit. En met deze kreet zijn we weer volop in het Westen, waar de Joodse fijnproevers allang begrepen dat er iets haperde aan de Emancipatie. Niet alleen in Parijs, waar de briljante journalist Heinrich Heine zijn vlijmende volzinnen aan deze aangelegenheid wijdde:

“Während wir in Europa die Märchen desselben als poetischen Stoff bearbeiten und uns an jenen schauerlich naiven Sagen ergötzen, womit unsere Vorfahren sich nicht wenig ängstigten; während bei uns nur noch in Gedichten und Romanen von jenen Hexen, Werwölfen und Juden die Rede ist, die zu ihrem Satansdienst das Blut frommer Christenkinder nötig haben; während wir lachen und vergessen, fängt man an, im Morgenlande sich sehr betrübsam des alten Aberglaubens zu erinnern und gar ernsthafte Gesichter zu schneiden, Gesichter des düstersten Grimms und der verzweifelnden Todesqual!”

In alle hoofdsteden van het Westen sprongen vooraanstaande Joden voor

26