Martelgang of cirkelgang (over Da Costa) (zw)

nep, door de klassieken gegrepen, moet de weg naar de archaeo-logische steriliteit als zijn toekomst hebben gezien. Van zijn vorming weten wij helaas nog weinig. Duidelijk is het echter, dat Van Lennep en Bilderdijk de jonge Jood in bescherming hebben genomen tegen de gevaren van erudiete onvruchtbaarheid. Wat hij dan ook van hun lessen naar het Jodendom zou overbrengen, geen inventarisatie van stoffige curiosa, die op de zolders van de dienstgebouwen langs Muiderstraat en Meijer-plein op hem — de Parnas-zoon — lagen te wachten. Isaac zou geen uil van Minerva worden, die eerst tegen de schemering gaat vliegen. 60)

Maar wel moeilijk zou de weg blijken naar iets positiefs. Uit dit Portugezen-milieu te groeien tot romanticus, te worden tot een Jood, met een eigen zuiver geluid, het was geen sinecure. Waar is de tweede, dit zelfs genomen voor een periode van twee volle eeuwen?

In de jonge intelligente Sefardie kristalliseert zich nu voorlopig een jeugd-sentiment tot een zeer beëngd Sefardisch bewustzijn. Van historie (zich richtend van gisteren naar morgen) is echter nog niets te bespeuren. Eerder van genealogie (zich wendend van vandaag tot vroeger). De heer van het Joodse Teisterbant is ontwaakt. De romanticus indentificeert zijn persoonlijk levensbeeld met dat der historie. De distantie tot het verleden maakt plaats voor een persoonlijk onderGAAJV van en een ONDERgaan in, dat wat geschiedde. Zo ontstaat uit het gisteren, een vandaag van duizend jaren, waarin het leven van een enkeling zijn voltooiing vindt. Het moderne „ik” der beschouwing treedt terug voor een levensbeeld waarin de beschouwer medespeler op het toneel van de historie is geworden. In de conceptie hiervan krimpt het eeuwigheidsbesef der Geschiedenis in tot persoonlijke ervaring van één mensenleven. Historiografie wordt aldus cosmische „autobiografie”, waarin leven van beoefenaar en gemeenschap versmelten.

XIV. De geschiedschrijving in deze opvatting is een algemeen romantische verschijningsvorm. In tweeërlei opzicht intrigeert zij ons. Enerzijds demonstreert zij een verhoging van de individualiteit, die haar ware betekenis ontdekt in de relatie tot het algemene. Anderzijds concretiseert dit algemene zich in het individu. 61)

De sterke accentuering van de persoonlijkheid gaat bij vele

60.    Citaat naar Hegel. Zie Duitz a.w. 80.

61.    B. Croce: Theorie und Geschichte der Historiographie, 1930, 230.

39