Martelgang of cirkelgang (over Da Costa) (zw)

volheid aanbieden van grote leeringen. Zij werd mij, naar dat ik dieper doordrong in de bijzonderheden, en de uitkomsten zoo met de uitspraken van Gods Woord als met den loop van achttien wereldeeuwen in verband bracht, in dezelfde mate een steeds treffender getuigenis van de Goddelijke Waarheid der beide Testamenten, — een steeds voldingerder Apologie in het bijzonder van het Evangelie des Nieuwen, — een steeds sprekender bewijs van den wezenlijken zin der reeds vervulde pro-phecijen, — een steeds zekerder waarborg van de aanstaande verwezenlijking der nog onvervulde.”

g. Om met een persoonlijke, nationale bekentenis te sluiten: „Ook zonder deze korte vermelding of herinnering van hetgeen de studie der Geschiedenis mijns volks voor mij was, zal niemand, die mij kent, van het hier aangeboden Overzicht anders verwacht hebben, dan dat het de gebeurtenissen waarneemt en tot een door zich zelf te handhaven Geheel groupeert, van uit het standpunt des p o s i t i v e n Christendoms. Maar juist daarom dan ook zal dit mijn Overzicht voor mijne broederen naar het vleesch, ja, dwaasheid misschien, ja hier en daar ergernis kunnen zijn, maar nimmer iets, wat ook voor hun gevoel het kenmerk ontbeeren zal van de mede-nationaliteit des Schrijvers. Ik bleef toch wel (neen! ik werd eerst recht) Israëliet, toen ik, door de genade van mijner Vaderen God en Zaligmaker, mij Christen beleed.”

XIII. Wij doen er goed aan vast te stellen, dat deze inleiding dateert uit Juni 1848 en dus de resultante is van een langjarige evolutie. Maar zelfs in aanmerking genomen, dat de dichter alle „hobbeligheden tot valleien” maakt, treffen ons diverse bijzonderheden. Niet de bijbelse geschiedenis interesseert hem, als object van Joods-historisch onderzoek. Dit blijkt ook uit de geringe plaats, die hij haar in zijn boek inruimt. Van de nabijbelse is het de geschiedenis van de Sefardiem, die zijn gevoelsleven beheerst. Als determinerende factor geldt met name „eene familie-aangelegenheid”.

Dat de vijftigjarige uiteindelijk meer geïntereseerd blijkt ?n de moderne Joodse historie, is niet slechts van het oogpunt zijner Joodse problematiek uit begrijpelijk. De eschatoloog (over wie wij later zullen handelen) occupeert zich na 1840 concreet met de verlossingsbeweging der Joden. Dat zijn Israël en de Volken (in deze titel eindelijk het minderwaardigheidscomplex voorgoed afgeschud en de afstand van zijn vrienden zelf in handen genomen : Israël en de Gojiem) in 1848 werd voltooid, is tenslotte symptomatisch voor de beslissende plaats, die hij het eigen volk had toebedacht in de halve-eeuw-apocalypse.

37