Martelgang of cirkelgang (over Da Costa) (zw)

DA COSTA EN DE JOODSE ROMANTIEK

XI. Het was een kleurloze Portugese burgerjongen, met wie Bilderdijk in 1813 in contact kwam. Mogen wij ons nog eenmaal zelf citeren:

„Zijn geestelijke productie valt in het algemeen niet op onder de werkzaamheden van Concordia’s (gelijk bekend, was Con. cordia de rederijkerskamer waarvan Isaac lid en voorzitter was) leden. Eerst als Bilderdijk invloed op hem begint te krijgen wordt zijn litteraire werkzaamheid iets markanter.” 57) Invloed op hem begint te krijgen! Hoe en wanneer? Wij eisen voor ons de eer op voor het eerst een poging te hebben gewaagd, dit probleem wetenschappelijk te stellen. Niet de gemeenplaats van Da Costa, die onder Bilderdijk’s invloed tot het Christendom kwam, cultiveerden wij. Wij stelden, dat onder Bilderdijk, de aan de assimilatie prijsgegeven Sefardische dichter zich juist zijn Jodendom bewust werd En wij brachten

—    meerdere onverdachte recensenten hebben het toegegeven

—    daarvoor ook de deugdelijke bewijzen. Eerst — zo zullen wij het hier wederom aantonen — als de nationaal-Joodse dichter inziet, dat hij met dit Jodendom niets kan aanvangen bij zijn Sefardische broeders, ontstaat een innerlijke catastrophe, die hem in de richting van Bilderdijk’s christendom voert.

Wat heeft het voor zin te spreken over Bilderdijk’s invloed op Da Costa — Professor Caron blijft hardnekkig in het oude spoor

—    en zich geen rekenschap te geven van het feit, dat de analyse van (nemen wij 1820 als limiet) een dynamische ontwikkeling van zeven jaren — zeven jaren! (de levensgang van een 15-ja-rige tot een 22-jarige), eisen stelt aan wetenschappelijk onderzoek. Hier weer de oppervlakkige conventionele redenering, zonder een blik op de voorgeschiedenis.

„Hiermee ontkennen we niet, dat Bilderdijk invloed op Da Cos-ta’s ontwikkeling gehad heeft. Dat deze zelfs groot geweest is, daaraan behoeft niemand te twijfelen. Da Costa zegt echter, dat Bilderdijk nimmer getracht heeft hem te „endoctrineeren” (het woord, dat Da Costa er voor gebruikt in „De mensch en de dichter”, blz. 281,) of om proselyten te maken in den slechten zin des woords. Dit lag niet in zijn aard”. 58)

Komen wij tot de kern:

Hoe ontwikkelde Isaac’s geesteshouding zich in de eerste Bilder-dijkse periode? Beschouwen wij daartoe:

57.    Dissertatie, 51.

58.    Caron, a.w. 132.

34