Rationalisme, Romantiek, Risjes

—^+9—

Nicolaas Beets

Uit CAMERA OBSCURA, Haarlem Erven F» Bohn, 1839» pagina 68/69 en 19/20.

DE FAMILIE STASTOK zet in met een beschrijving van een cliligence-reis die de Haarlemse student zojuist achter de rug heeft. Na een gedetailleerde tekening van zijn medegezelschap "van de achterste bank", vervolgt het verhaal (naar de eerste druk):

"Op de volgende had een Jodin gezeten, als een Oostersche edelsteen, gevat tusschen twee Christenen: zy verborg onder een groen nopjensgoed manteltjen een klein kind, dat al haar trots uitmaakte omdat het niet schreeuwde, zelfs niet toen zy het omstreeks half weg een schoone luur aandeed. Het kind nu was zeer klein, en had een zeer grooten dot in den mond. Van de Christenen, waartusschen zy gevat was, had de een een grooten rondglazigen zilveren bril, een zilveren cigarenkoker, een zilver potlood, een zilver horloge, benevens zilveren broek- en schoengespen, waaruit ik opmaakte dat hy een zilversmit was; en de andere een koperen doekspeld, een koperen tabaksdoos, en een koperen guirlande op zijn buik, waaruit ik besloot dat hy niet minder dan een banketbakker meesterknecht zijn moest.

De eerste haalde, daar er niet gerookt mocht worden, den zilveren cigarenkoker een paar malen uit den zak, alleen om 't vermaak te hebben van hem open te doen, er een zilver cigarenpijpjen uit te halen, en er nog iets in te zoeken dat er niet in was, maar dat, zoo 't er in was geweest, zeker beter te pas had kunnen komen dan het pijpjen, en hem vervolgends weer dicht te sluiten, na alvorens meergemeld pijpjen, eerst met het voor, en daarna met het achtereinde naar beneden er in gepast te hebben; de laatste stak uit den koperen tabaksdoos eene niet onaardige tijdpassering in den mond. De zilveren man had een groote neiging tot spreken; de koperen scheen er op gedecideerd geen mond open te doen. De Jodin had natuurlijk veel meer achting voor den zilveren; maar de zilveren was terughoudend voor de Jodin."

Op nóg een plaats in deze onbestreden best-seller onzer letterkunde, komt de jood om de hoek kijken. In KINDERRAMPEN wordt gesproken over een speciale "ramp uit het tranendal der kinderen": "het wisselen der tanden". In dit kader heet het:

""Laat ik je mond reis effen zien," zei Mama; "wat? een dubbelde tand?" en weg was uw vreugd! gy droopt af als of gy op een zware misdaad betrapt waart; waarschijnlijk zoudt gy onder uwe kwelling nestig en kribbig zijn tegen KEET JEN; het tulbandtjen zou geene bekoorlijkheden voor u hebben; de aardbeien geen smaak; en ge zoudt naar bed gaan en droomen van den tanden-jood! Vergeefs beproefde gy achtereenvolgends alle huismiddelen: wiggelen met den vinger; bijten op    een harde korst, die    gy evenwel om eventuele

pijn te vermijden in een    gantsch anderen    hoek    van uw mond bracht; aanleggen van een draad garen,    waaraan ge toch    niet    durfde trekken. De Tandmeester moest komen. Hy kwam, niet waar?    de ijsselijke man. Hy had voor    u

de verschrikkingen eens scherprechters. Hy veinsde maar effen naar uw tand te voelen; hy trok er hem verraderlijk uit. Ondertusschen was deze slinksche streek een weldaad voor u, die voor alle volgende keeren verkeken was. - Spreek my niet van grootemenschen jammeren. Zy halen niet bij deze."