Rationalisme, Romantiek, Risjes

-39-

Wanneer, als gij, door gierigheid,

Een Jood tot woekren wordt verleid;

Als hij, in laagheid opgevoed,

Om luttel gouds in de aarde wroet;

Dan schreeuwt ge, ondanks zijn ach en wee:

"Weg met het haatlijk Joodsche vee!"

Men smaalt, en vloekt, en spuwt, wellicht,

Mij, armen man, in 't aangezicht.

Is dit de leer dan, die gij leert,

Waartoe gij ons zoo gaarn bekeert?

Wat roemt ge op Hem, die u gebood:

Bemin uw naast en t_ot den do o cl!

Gegevens over de dichter bij J.P. de Keyser, aldaar, pagina 175»

Als pikante bijzonderheid moge dienen dat deze - als lid der Nationale Vergadering anno 1796 - tegenstander was van onze Emancipatie! Vgl. S. Seeligmann, D_e Emancipatie der Joden in Nederland in Jaarboek van 5674, 1913/1914, uitgegeven door de Centrale Organisatie v.d. religieuze en moreele verheffing der Joden in Nederland, Amsterdam 1913» pagina 285:

"De volgende spreker Lublink (Dagverh. II p. 674-680) is er ook tegen. Niet dat hij een slecht oordeel over de joden heeft, maar zij zijn een afzonderlijk volk. Ook heeft hij de vrees dat, indien de joden hier het burgerrecht zullen ontvangen, vele joden het land zullen overstroomen en slechts aan landbouwers is er behoefte; dat zijn de joden niet."

Onze polemische tekst (de grijsaard in de mond gelegd) zoekt de bron van de maatschappelijke ontsporing van de jood in de hem niet geboden kansen. Een typisch rationalistische redeneertrant, die een organische overgang vormt naar het alom bekende gedicht van Staring, waarin een positieve, romantische benadering van joodse inhoud door een christen centraal staat. Geïnspireerd - naar de overlevering wil - op de soeka (loofhut) van de familie Fortuin in het Lochem der vorige eeuw, dat een karakteristieke joodse gemeenschap herbergde.

Staring kent "het" probleem maar al te goed. Wie "smadend" tot uw hutje kwam».o o..niet de religieuze dichter.

"Op de Wildenborch ontkiemde in zijn gemoed dat godsdienstig gevoel... ......van welks edelmoedige ruimte DE ISRAËLITISCHE L00VERHUT getuigt...

...", aldus Busken Huet in LFK I, 171=