Rationalisme, Romantiek, Risjes

-22-

1. Adriaan Loosjes

Historie_ van Mje^ffrouw Susanna Brinkhorst, Vierde deel, te Haarlem, bij Ao Loosjes, Pz., 1B07, pagina 7V^1 (honderd een en vijftigste brief* Mejuffrouw Susanna Bronkhorst aan Mejuffr® Wilhelmina Bronkhorst)®

De schuit liep tamelijk vol, en ik was in een zoo vreemd gemengd gezelschap, als ik mij zeker nooit bevonden had* Broer Koo zat naast mij, en wij konden niet veel, en dan nog fluisterende spreken® De dampkring met de onderscheide soorten van tabaksrook vervuld, was ook bij lang na de aangenaamste niet - ¹ er waren in de schuit een groot aantal Joden, van de geringste soort - en daar deze in een* hoek der schuit bij elkander zaten, nam eene Dame, zo tusschen de vijftig en zestig jaar, die in het hoekje tegen over mij zat, de vrijheid, om diep zuchtende tegen mij te zeggen, toen ik eene aanmerking gemaakt had over de armoede van die lieden, en hoeveel arbeid zij aanwenden, om aan een sober stukje brood te komen® ”0 lieve juffrouw! wat bekommert gij u over hen® Immers de vloek rust op hun* Immers hebben hunne voorouders gebeden: ^!fZijn bloed kome over ons en over onze kinderen®””

Ik keek eens rond, of ’er ook iemand was, die dit zeggen aan het oude mensch zou kunnen kwalijk nemen, maar behalve eenige Fransche Soldaten en twee Duitsche Kooplieden hadden wij in onze buurt niemand dan het wel te vreden Pottevrouwtje, die wel drie vierde in slaap was® Zeker, hernam ik, zeker Mevrouw! was de wensch van hunne voorvaders roekeloos en onbezonnen. Maar die lieden, welke daar zitten, hebben daaraan toch geen het minste deel gehad. Ja wie weet of * er een onder is, die bewust is, dat ooit een van zijn voorvaders dien wensch gedaan heeft« Hun lot is hard, zeer hard, ik moet ze altijd beklagen als ik ze maar zie®.®..

De oude Dame: Beklagen, beklagen, juffrouw (en hier nam zij een snuifje) ik weet niet, hoe dat een Christen mensch kan doen® Ik voor mij haat ze meer, dan dat ik ze beklaag®®. ^ft Is een hoop schelmen en bedriegers.

Ik: Ja maar, Mevrouw! als de Christenen hen wat menschelijker behandelen, zouden zij misschien zich minder genoodzaakt zien, om zich op allerhande bedriegerijen en listen toe te leggen® Als de menschen verdrukt worden, zonder dat zij uitzigt hebben, om ooit in hun regt te worden gehandhaafd, nemen zij natuurlijk hunne toevlugt tot list en bedrog, en gij zult mij toestaan, Mevrouw! dat de Christenen van tijd tot tijd al zeer vreemd met de Joden hebben omgesprongen® In sommige steden werden zij, even of zij niet tot de menschensoort behoorden, in een’ afzonderlijken hoek opgesloten; in anderen aan denzelfden tol als het vee onderworpen, wanneer zij een brug moesten passeeren®®®®* Van het doen van allerlei handwerken zelfs in de verdraagzaamste en verlichtste landen uitgesloten® Dit moet toch natuurlijk eene verbittering voortbrengen tusschen menschen, die in êên land wonen®«o®.

De oude Dame: Mijn man zaliger, die predikant te Kokengen was, heeft mij meermalen gezegd, dat het de Joden hier te land nog veel te goed hadden; want dat de vloek hier maar gedeeltelijk aan hun voltrokken werd. Hij had een’ verbazenden hinder, als hij den Jodenhoek in zijn geboorte stad (want mijn man was een Amsterdammer) doorging en daar die Synagogen zien moest®.® ”0 Truitje! Truitje!” zeide hij eens tegen mij, ”stap wat voort, want die kerken zijn doornen in mijn oogen® Het verwondert mij, dat de toorn des Heeren ze niet verdelgt.” Want mijn man, lieve Juffrouw! mijn man, was een regte Boanerges - een regte Boanerges was hij - nu met die woorden was hij ook bevestigd door den eerwaardigen Hanzewinkel®®*